6 vragen over erven, schenken en onterven

Ongeveer elke Belg wordt er in zijn leven wel mee geconfronteerd: het ontvangen van een erfenis of (langs de andere zijde) het plannen van een successie. Maar hoeveel ‘kost’ een erfenis? Kun je niet beter schenken? Kun je je kinderen onterven? En wanneer weiger je best een erfenis? Prof. dr. Ayfer Aydogan, advocate bij ECGB Advocaten, beantwoordt 6 prangende vragen. 

Wat kost erven aan successierechten? 

“Hoe dichter de erfgenaam bij de overledene staat, hoe lager de successiebelasting. Daarnaast is ook de omvang belangrijk, in Vlaanderen worden successierechten berekend in schijven. Tot 50.000 euro bedraagt het tarief 3 procent voor kinderen en partners, van 50.000 tot 250.000 euro is dat 9 procent en vanaf 250.000 euro is het 27 procent. Erft je broer of zus, dan is het tarief 55 procent boven de 75.000 euro. Er wordt ook een onderscheid gemaakt tussen vastgoed en roerende goederen als een kind of partner erft. Als je voor 250.000 euro vastgoed én 250.000 euro cash erft, zit je 2 keer in de schijf van 9 procent. Erf je 1 huis van 500.000 euro, dan moet je op een deel wél 27 procent betalen.”

Is schenken interessanter dan vererven?

“Ja, schenk je roerende goederen aan kind of partner, dan is het tarief steeds 3 procent, hoeveel je ook schenkt. Je mag ze ook schenken ‘onder elkaar’, aan 0 procent, maar dan moet je rekening houden met een risicoperiode van 3 jaar, waarin de schenker niet mag sterven. Gebeurt dat toch, dan wordt de schenking belast als erfenis. Bij vastgoed spelen opnieuw progressieve tarieven tot 27 procent, maar je kunt vastgoed ook in stukjes schenken om die hoogste schijf te vermijden. Je schenkt bijvoorbeeld een deel aan 3 procent en na 3 jaar wordt de teller weer op 0 gezet. Dat is een pak voordeliger dan alles ineens te schenken. Besef wel: een schenking kun je níét terugkrijgen. Al zijn er wel technieken om de vruchten van een goed te behouden.” 

Is het mogelijk om een kind te onterven? 

“Je kunt perfect in een testament laten opnemen dat een bepaald kind niks mag hebben. Alleen… kinderen zijn ‘reservataire erfgenamen’, er is altijd een bepaald deel van de erfenis voor hen voorbehouden, je mag hen dat niet ontnemen. De totale reserve voor alle kinderen samen bijvoorbeeld bedraagt de helft van je vermogen. Daarop zijn alleen maar enkele zeer specifieke uitzonderingen mogelijk, bijvoorbeeld als je kind een moordpoging op jou heeft gedaan. De wetgever heeft dat statuut van reservataire erfgenamen ook alleen maar aan kinderen en echtgenoten toegekend. Je kunt dus wel perfect pakweg een van je drie broers onterven en heel je vermogen aan de twee anderen overlaten.”

Kun je een erfenis weigeren? 

“Dat is zeker mogelijk, want er is in ons land een ‘erfkeuze’. In België kun je een erfenis aanvaarden, een erfenis weigeren of een erfenis aanvaarden ‘onder voorrecht van boedelbeschrijving’. Dat laatste betekent dat men eerst een lijst gaat maken van alle bezittingen en schulden van de overledene. Als de schulden groter zijn dan de bezittingen, ben je beschermd. De schuldeisers van de overledene kunnen niet meer van je eisen dan de erfenis. Dat is anders als je een erfenis zonder meer aanvaardt. Dan ben je voor de schulden van de overledene persoonlijk aansprakelijk. Erf je dus 200.000 euro van je vader, maar had hij voor 300.000 euro bankschulden, dan zal de bank die resterende 100.000 euro bij jou komen opeisen.”

Moet je een testament maken? 

“Een testament maken is niet wettelijk verplicht. Doe je het toch, dan zijn er twee manieren: je schrijft het zelf of je laat het opstellen door een notaris (een notarieel testament). In het eerste geval moet het testament met de hand geschreven zijn en een datum en handtekening bevatten. Het is zeker ook een goed idee om zo’n testament sowieso bij een notaris in bewaring te geven, zodat je zeker bent dat het na je dood weer boven water komt. Een notarieel testament is vooral interessant bij speciale gevallen, complexe erfenissen of wanneer de overledene bijzondere wensen heeft. De notaris houdt het bij in een centraal register en na je dood wordt het dan uitgevoerd.” 

Ben ik misschien een erfgenaam zonder dat ik het zelf weet? 

“Het tv-programma Erfgenaam Gezocht laat misschien anders vermoeden, maar dat is eigenlijk zeer uitzonderlijk (lacht). Zoiets komt bijna enkel voor bij zeer verre bloedverwanten of wanneer bepaalde erflaters met de noorderzon verdwenen zijn. Zodra er in België één iemand aanspraak maakt op een erfenis, zullen alle betrokkenen gecontacteerd worden. Stel dat je vader een som geld op de bank had en dat jij geen contact meer met hem had, maar je broer wel. Zodra je broer aanspraak maakt op die erfenis, zul ook jij gecontacteerd moeten worden. Het zal voor je broer vrijwel onmogelijk zijn om je ‘te passeren’. Dat geldt trouwens ook voor de belastingdiensten. Die zullen hun deel opeisen en je dus wel vinden.”