Filantropie: De kracht van kleine daden

Doneren aan het goede doel is vrij populair in België. Toch tonen cijfers aan dat het onzekere economisch klimaat en de groeiende kosten van levensonderhoud invloed hebben op de schenkingen. Het sentiment tegenover filantropie kwam in 2022 een stuk lager uit, net zoals het consumentenvertrouwen.

56 procent van de Belgen deed vorig jaar een gift aan een goed doel. Ten opzichte van 2019 (63 procent) is dat een significante daling. Met 250 euro, het bedrag dat 6 op de 10 donerende Belgen zeggen te hebben geschonken, is ook dat percentage afgenomen. Het gros geeft aan dat dit het gevolg was van de crisis en hoge inflatie. Fiscaal interessante maatregelen blijven een belangrijke stimulans voor 63 procent van de bevolking. “Het verbaast me niet dat mensen prioriteiten stellen in tijden van hoge inflatie”, reageert Stijn Bruers, moraalfilosoof (KU Leuven) en voorzitter van Effectief Altruïsme Vlaanderen. Die beweging kijkt naar filantropie op een heel rationele manier. “Hoe kun je een euro zo effectief mogelijk inzetten”, stelt Bruers. Een uitdagende vraag, die zeker in tijden van mindere giften heel nadrukkelijk gesteld kan worden. Maar is het effect van een donatie wel te meten?

“Dat vraagt rigoureus onderzoek. Je kunt het vergelijken met de manier waarop beleggers te werk gaan. Ze kijken naar het rendement van fondsen. Welnu, voor goede doelen zijn er ook zulke fondsen. Een platform als ‘doneer effectief’ biedt inzicht in fondsen en goede doelen die door onafhankelijke, wetenschappelijke onderzoeksinstellingen als effectiefst zijn beoordeeld. Zo weet je dat jouw euro optimaal wordt ingezet en is je kleinere donatie misschien veel effectiever dan wat je doorgaans schenkt.” Mensen laten zich vaak leiden door hun buikgevoel en campagnes spelen gretig in op onze emoties. “Daar is op zich niks mis mee”, zegt Stijn Bruers. “Als er een ramp gebeurt, is noodhulp noodzakelijk. Iets schenken geeft ook een goed gevoel.”

Tijd versus geld?

Geef je beter tijd dan geld? Dat was de hamvraag in de thesis uit 2011 van Koen Van Huffel, accountofficer bij KBC. Het doneren van geld versus tijd aan goede doelen was de titel van zijn masterproef tijdens zijn studie toegepaste economische wetenschappen (UGent). “Gevoelens van geluk blijken in de praktijk een grote invloed te hebben op het steunen van het goede doel”, stelt Koen Van Huffel. Zijn masterproef vertrok vanuit de veronderstelling dat mensen twee middelen tot hun beschikking hebben om het goede doel te steunen. “Ze kunnen enerzijds geld doneren en anderzijds hebben ze de mogelijkheid om hun tijd ter beschikking te stellen in de vorm van vrijwilligerswerk.” Maar hoe zet je beide tegenover elkaar in waardering? Is de euro die je doneert waardevoller dan een uurtje vrijwilligerswerk?

In zijn onderzoek kwam Koen Van Huffel tot de conclusie dat mensen 1 uur vrijwilligerswerk gelijkstelden aan zo’n 10 euro, het toenmalige gemiddelde uurloon voor studentenjobs. Opmerkelijk was dat het geven van geld minder hoog werd ingeschat dan het geven van tijd. Het zogeheten ‘time-ask effect’ bleek een sterkere impact te hebben. “Het gevoel van geluk bleek groter bij het geven van tijd. Dat wordt verklaard door het feit dat mensen een emotionele mindset hanteren.”

Ook de status ervan werd hoger ingeschat dan het geven van geld aan goede doelen, concludeert Koen Van Huffel. “Er werd nagegaan in welke mate respondenten dachten dat geld doneren, gadgets kopen of tijd doneren status zou opleveren.” Enkele voorbeelden van status: ‘Door dit wenselijk sociaal gedrag zal er meer naar mij opgekeken worden’, of ‘Het steunen van deze actie zal mij helpen om meer aanzien te verkrijgen bij anderen’. “Puur altruïsme, waarbij er geen enkele bijbedoeling is, bestaat haast niet. We krijgen er altijd wel iets voor terug.” In zijn onderzoek kon Koen Van Huffel aan de hand van advertenties aantonen dat de bereidheid om geld te doneren hoger ligt wanneer respondenten eerst de kans krijgen om zich in te beelden dat ze aan vrijwilligerswerk doen. Dit wordt verklaard door het gevoel van geluk dat dit oproept, net zoals de sociale status die ze hiervoor denken te verkrijgen. Het gemiddelde lag in de tijdsconditie met 28,05 euro aanzienlijk hoger dan het gemiddelde van de geldconditie, dat 17,91 euro bedroeg. Tot slot: ook op vlak van geslacht waren er significante verschillen. Vrouwelijke studenten gaven aan zowel meer geld als tijd te willen doneren.