Stijn Baert: ‘Onze arbeidsmarkt is één grote koterij’

Veel ouders peperen hun kroost in dat een diploma de snelste weg is naar een goedbetaalde job. Klopt dat? 

“Misschien niet de snelste weg, maar zeker de beste weg. Er is een onmiskenbare ROI van scholing. Grosso modo mag je stellen dat elk jaar extra opleiding je ongeveer 7 procent extra loon oplevert. Goed, door langer te studeren wordt je actieve loopbaan iets korter, maar aan het eind van de rit zal je meer dan waarschijnlijk toch meer verdiend hebben. Dat heeft twee grote redenen. De eerste is simpel: door te investeren in opleiding, vertegenwoordig je gewoonweg meer waarde voor je werkgever. Ten tweede is er ook een ‘signaaleffect’: van iemand met een hoog diploma wordt doorgaans verwacht dat hij of zij slim, gemotiveerd en een doorzetter is, ook op de arbeidsmarkt. Allemaal zaken die werkgevers wel appreciëren.”

Waarom is een diploma niet de snelste weg? 

“Diploma’s renderen niet onmiddellijk, maar laten wel op langere termijn hun waarde zien. Hoe hoger het diploma, hoe hoger de looncurve. Iedereen start min of meer op dezelfde positie, maar met een hoog diploma zal je loon veel sneller stijgen. Nu goed, er zijn natuurlijk ook nog andere parameters: hoelang heb je over die studie gedaan, bijvoorbeeld. Want hoe langer je over je studies hebt gedaan, hoe minder snel je blijkbaar bijleert. Maar ook of je een onderscheiding haalde. Of dat je je engageerde in een studentenclub, wat dan weer op leiderschapskwaliteiten wijst.”

Heeft het zin om hier als achttienjarige al rekening mee te houden? 

“Misschien wel, maar dat is natuurlijk zeer moeilijk, zeker voor een achttienjarige (lacht). Als ik jongeren raad moet geven, begin ik met een open deur in te trappen: doe vooral wat je graag doet op de arbeidsmarkt. Een studie vergt tijd en inspanning. Als het je niet interesseert, zal het lastig worden om vol te houden. Laat je ook niet te veel leiden door het prestige of de aura van een opleiding. Beter een goede taalkundige dan een middelmatige ingenieur. Kijk zeker ook cursussen in zodat je op voorhand weet: ligt mij dit? En informeer jezelf natuurlijk. Op internet vind je bijvoorbeeld de SIMON-test: die peilt naar je kennis en interesse en beveelt dan verschillende studierichtingen aan.”

Leidinggevenden hebben ook meer middelen om hun loon te optimaliseren, zoals een managementvennootschap. Dat ligt voor ‘gewone’ werknemers allicht moeilijker? 

“Klopt, maar dat ligt vooral aan onze overheid. Als een werkgever 100 euro uitgeeft aan een alleenstaande werknemer, krijgt die laatste daar welgeteld 47 euro van. Zowat 53 euro, meer dan de helft dus, vloeit naar de schatkist. Daarmee zijn we absolute kampioen onder alle OESO-landen. Ter vergelijking: in Nederland is dat overheidsbeslag maar 36 euro. Het hoeft dus niet te verbazen dat men daar op alle mogelijke manieren iets aan probeert te doen. Ook gewone werknemers kunnen dat trouwens: door met je werkgever extralegale voordelen af te spreken. Dat gaat van hospitalisatieverzekeringen over elektrische fietsen, salariswagens, extra verlofdagen, cafetariaplannen… Zeker kmo’s maken daar nog veel te weinig gebruik van. Terwijl je op die manier zeer gemakkelijk extra koopkracht kunt verkrijgen, zonder dat je werkgever er extra voor moet betalen. De enige bemerking daarbij is wel dat die voordelen vaak niet meetellen bij de berekening van je pensioen. Maar dan nog vind ik dit zeer te overwegen. Ook voor werkgevers, omdat het een manier is om werknemers te binden. Die denken misschien twee keer na om naar een ander bedrijf over te stappen als ze al dat soort voordelen kwijtspelen.”

Het is ironisch dat de overheid lapmiddelen moet verzinnen om haar eigen geldhonger verteerbaar te maken. 

“Absoluut, onze arbeidsmarkt is eigenlijk één grote koterij, die dringend serieus moet worden hervormd. Maar we slagen daar niet in. Wij zijn meer een volk van loodgieters: we lappen op en doen aan symptoombestrijding in plaats van de bladzijde rigoureus om te slaan. In bijvoorbeeld onze pensioenplannen zie je dat ook: we moeten zogezegd alsmaar langer werken, maar tegelijk wordt er een resem uitzonderingen verzonnen die die stelling weer volledig ondergraven, van het SWT-stelsel tot de lijst van zware beroepen. Typisch Belgisch.”

Met de arbeidsmarkt die onder hoogspanning staat is het vandaag misschien een goed idee om van job te veranderen? En zo meer te gaan verdienen? 

“De cruciale vraag daarbij is natuurlijk: hoe goed voel je je in je huidige job? Het blijkt bijvoorbeeld dat wij gemiddeld iets minder tevreden zijn over onze job dan in onze buurlanden, maar dat we ook langer in die job blijven hangen. Van de 25- tot 64-jarigen in ons land werkt 48 procent al meer dan tien jaar in dezelfde job. Veel mensen zitten dus een beetje gevangen in een gouden kooi. Dat komt onder meer door de organisatie van ons arbeidssysteem, waarin heel veel zaken als verlofdagen en pensioenen en opleidingen sectoraal geregeld zijn. Overstappen is dus niet zo eenvoudig en bovendien ook alweer iets wat niet echt in onze Vlaamse aard zit. Voor veel mensen is jobzekerheid een zeer belangrijk goed.”

Terwijl overstappen toch lucratief kan zijn.

“Absoluut, er is een Duitse studie waaruit blijkt dat je gemiddeld op 11 procent loonsverhoging mag rekenen. In België zal dat allicht gelijkaardig zijn. Zeker vandaag, met bepaalde beroepen waar een enorm tekort aan is op de arbeidsmarkt, kun je als overstapper ook wel eisen stellen. In de jaren tachtig van de vorige eeuw mocht je blij zijn als je een job had. Nu mag je als werkgever blij zijn dat je een werknemer vindt.”

Dat is misschien ook een signaal om simpelweg opslag te vragen? 

“Ja, maar ook dat is iets wat de gemiddelde Vlaming niet echt veel lijkt te doen. Uit een enquête blijkt dat vorig jaar maar 1 op de 6 werknemers een loonsverhoging heeft gevraagd. Nochtans: 7 op de 10 van hen hebben die ook daadwerkelijk gekregen. Onder het motto ‘nee heb je, ja kun je krijgen’ (lacht).”