Lang zal licht leven
In de duurzame energietransitie is verlichting vaak een onderschatte schakel. Naast energiezuinig productdesign kan ook circulair gebruik en Light as a Service de levensduur van verlichting gevoelig verlengen. Dat beïnvloedt de energiekosten en CO2-uitstoot aanzienlijk.
Net als zoveel andere sectoren staat de verlichtingsindustrie voor grote uitdagingen op vlak van klimaat en milieu. Om de grondstoffenschaarste te pareren en Vlaanderen CO2-neutraal te maken tegen 2050 moeten verlichtingsfabrikanten acuut nadenken over onder andere energiezuinige productie, slim materiaalgebruik en circulariteit. Dominiek Plancke, CEO van de Belgische verlichtingsproducent ETAP Lighting International, is er dan ook van overtuigd dat de verantwoordelijkheid voor de duurzame transitie in de eerste plaats bij de fabrikanten zelf ligt. “Willen we de doelstellingen halen, dan moet het ‘licht van de toekomst’ ook een zo ‘licht’ mogelijke voetafdruk hebben. Dat betekent dat we onze producten op een andere manier moeten ontwikkelen en in de markt zetten. Als fabrikanten hebben we de taak om verlichtingsoplossingen duurzaam te ontwerpen en ervoor te zorgen dat ze zo lang mogelijk economisch zinvol blijven.”
Levensduur is het meest cruciale onderdeel van de denkoefening, haalt Plancke aan. Maar over de invulling van dat begrip bestaat onder consumenten nogal wat verwarring. “Mensen gaan ervan uit dat ze met ledverlichting een levenslange oplossing in huis halen. Het probleem is dat deze leds inderdaad heel lang functioneel blijven, maar dat ze na 50.000 branduren vaak tot 30 procent van hun lichtstroom verliezen. Voor een goede lichtopbrengst en een efficiënt energieverbruik is de behoudfactor van verlichting essentieel. Zelf streven we bij ETAP naar een maximum lichtverlies van 3 procent. Armaturen gaan op die manier een pak langer mee en moeten veel minder snel gerecycleerd worden. Een groot pluspunt, want recyclage is binnen de circulariteitsgedachte toch de allerlaatste stap.”
Een tweede vereiste voor een langere levensduur is een zo eenvoudig mogelijk onderhoud. “Voor bepaalde toepassingen, bijvoorbeeld in de industrie, is het belangrijk dat de verlichting zo min mogelijk schade kan oplopen door indringing van stof of water. ‘Onderhoudsvrij’ staat daarom bij heel wat fabrikanten nog gelijk aan sealed-for-life. Het product wordt verzegeld waardoor de kritische componenten beschermd blijven. Alleen wordt het onderhoud maar ook de ontmanteling op het einde van de levensduur daardoor extreem bemoeilijkt. Gaat er een component stuk, dan moet je de armatuur vaak in zijn geheel vervangen.”
Enkel als we drastisch andere beslissingen nemen dan we vandaag de dag doen, kunnen we vooruitgang boeken.
“Onze eigen innovaties zijn erop gericht om ook voor moeilijke toepassingen naar een onderhoudsvriendelijke oplossing te gaan, die bovendien makkelijk te ontmantelen valt,” aldus de verlichtingsexpert. Modulaire systemen zijn daarbij misschien wel dé te kiezen weg. “Ze maken het mogelijk om producten op maat te refurbishen: je haalt enkel de defecte onderdelen weg om er nieuwe, energiezuinige modules voor in de plaats te steken. Die werkwijze is weinig invasief, terwijl bij een volledige renovatie dikwijls aan het plafond zelf moet worden geraakt. Natuurlijk vragen dergelijke modules ook minder materiaalgebruik in productie. Dit kan tot 60 procent in staal en 80 procent in lak besparen.”
In vergelijking met andere technieken heeft verlichting dan ook een gigantisch potentieel om energie te besparen, wijst Plancke aan. “In een recent renovatieproject in Zweden konden we het energieverbruik met 90 procent reduceren. Dat percentage is simpelweg onhaalbaar als je er bijvoorbeeld voor kiest om enkel de verwarming te vervangen.” De grote winst zit hem in de combinatie van een innovatief productontwerp en een slim besturingssysteem, aangepast aan de specifieke noden van de klant. De uitgespaarde kost valt echter niet in een handomdraai te berekenen.
“Veel consumenten nemen alleen de aankoopprijs in overweging. Nochtans komt het leeuwendeel van de kosten van een gebouw pas bovendrijven na de oplevering. Daarom moedigen we onze klanten sinds een aantal jaar aan om Circular Light as a Service (C-LaaS) te omarmen. Enerzijds zijn we ervan overtuigd dat het de beste manier is om hen te ontzorgen van alle lasten die gepaard gaan met installatie, onderhoud en service. Anderzijds brengt dit model de total cost of ownership van verlichting heel transparant in beeld. Voor de klant zit alles vervat in één huurprijs, de fabrikant zelf staat in voor de kwaliteit en de levensduur van zijn producten.”
Het is een argumentatie waar eindklanten tegenwoordig wel oren naar hebben, stelt Dominiek Plancke vast. Veel bedrijven maar ook overheden of scholen zien energiebesparing vandaag als een prioriteit. “Dat brengt helaas ook het risico met zich mee dat sommigen overhaast te werk gaan. Mijn advies is altijd om op de lange termijn te kijken en a priori circulair te denken. Enkel als we drastisch andere beslissingen nemen dan we vandaag de dag doen, kunnen we vooruitgang boeken.”