Do’s en don’ts van duurzaam bouwen
Torenhoge prijzen, plaatsgebrek en een zware ecologische voetafdruk bewijzen dat onze manier van bouwen niet duurzaam is. Er zullen moeilijke keuzes moeten worden gemaakt, en snel.
De bouwsector is verantwoordelijk voor veertig procent van de CO₂-uitstoot wereldwijd. Die enorme impact is te wijten aan de energie die nodig is om onze woningen te verwarmen en te koelen, maar ook aan de materialen die we gebruiken om ze te maken en te transporteren. Zo is de helft van de uitstoot van een nieuwbouw al gebeurd tijdens het bouwproces.
“De bouwsector is vrij conservatief”, zegt Rob Cornelissen, inhoudelijk manager bij Kamp C, het centrum voor innovatie en duurzaamheid in de bouwsector van de Provincie Antwerpen. “We zijn al vijftig jaar lang beton aan het draaien en muren aan het metselen. Niet milieuvriendelijk, en het transport van al die materialen ook niet.”
Het moet dus anders. Maar hoe?
Losse tegels
Stap één is het gebruik van duurzame bouwmaterialen zoals isolatie uit nagroeibare materialen en hout. “Op ons innovatiecentrum staat het eerste circulaire kantoorgebouw in de Benelux”, zegt Cornelissen. “Het is volledig uit hout gemaakt en is CO₂-neutraal. Meer zelfs, het slaat zelfs een beetje CO₂ op.”
De volgende stap is ervoor zorgen dat alle onderdelen ook kunnen worden hergebruikt. “Nu worden heel veel materialen verlijmd”, aldus Cornelissen. “Maar als men ze vastschroeft of klikt, zijn ze gemakkelijker te demonteren. Zo is het hout in ons kantoor verbonden met een soort knexsysteem. En de tegels liggen los, we kunnen ze zo oppakken. Hierdoor kunnen we makkelijk renoveren en aanpassen zonder afval.”
Die circulaire en modulaire bouwmethode is niet alleen milieuvriendelijker, ze kan ons ook geld besparen. “Stel u voor dat u met uw gezin in een demonteerbaar huis woont met drie slaapkamers”, zegt Cornelissen. “Eens de kinderen het huis uit zijn, kan u hun slaapkamers uit elkaar halen, verkopen en tienduizenden euro’s terugverdienen. Of uw woning eenvoudig opsplitsen om te verhuren.”
Ook energie is een belangrijk aspect. “Quick wins zoals zonnepanelen zijn al goed ingeburgerd”, zegt Jurgen Naets, expert duurzaam bouwen bij Ecobouwers. “Maar er is nog veel meer ruimte voor warmtepompen. Die halen het grootste deel van hun energie uit de omgeving, zoals de lucht en bodem, maar verbruiken ook elektriciteit, wat in ons land jammer genoeg nog te veel wordt belast. Gevolg: de installateurs staan klaar, maar de vraag is klein door het hoge prijskaartje. Elektriciteit moet goedkoper worden in verhouding tot gas, en de overheid heeft daarvoor alle hefbomen in handen.”
Vroeger isoleerden we niet, nu neemt isolatie dertig procent van het volume van de woning in beslag. Er worden grote stappen gezet.
Focus op isolatie
Ecobouwers is een platform van de Bond Beter Leefmilieu waar mensen die duurzaam willen bouwen kennis kunnen opdoen bij ervaren bouwers. “Ecologisch bouwen wordt stilaan normaal”, zegt Naets. “Vroeger isoleerden we niet, nu neemt isolatie dertig procent van het volume van de woning in beslag. Er worden heel grote stappen gezet.”
De sector staat dus op een kantelpunt. Broodnodig, want de klassieke manier van (ver)bouwen wordt stilaan onbetaalbaar. “Circulair bouwen is goedkoper op termijn”, zegt Naets. “Al is er wel nog werk aan de winkel om de hele keten performant te krijgen. De afstemming tussen leverancier, aannemer en architect kan nog beter.”
Intussen borrelen overal nieuwe initiatieven op. “Er zijn nu al firma’s die een volledig huis in een fabriekshal maken met robots”, zegt Cornelissen. “De bouwsector staat aan de vooravond van een complete verandering. Klassieke bouwbedrijven zullen zich moeten omscholen. Bij Kamp C ontwikkelen we alvast nieuwe opleidingsinfrastructuur.”
Tegelijk moeten er ook op het vlak van ruimtelijke ordening dringend keuzes worden gemaakt. “Waar willen we als samenleving naartoe?”, vraagt Cornelissen. “Door de renovatieplicht wordt het voor kansarme groepen en eenoudergezinnen steeds moeilijker om een huis te kopen of huren. De overheid moet oplossingen vinden voor die groeiende ongelijkheid. Anderzijds zullen mensen meer in kernen moeten gaan wonen, want we kunnen de openbare ruimte niet blijven volbouwen. Een modulaire woning midden in een groen veld is ook niet duurzaam.”