Wat is er aan de hand met de landbouw?
Als we mogen afgaan op de boerenprotesten van de voorbije maanden, gaan onze Belgische landbouw en visserij door zwaar weer. Duurzame innovatie is een gedeelde zorg van overheid en sector. Maar de regelgeving voelt soms onsamenhangend en een onevenwichtige invulling van de economische, sociale en ecologische noden frustreert.
Ronnie Perneel
Bedrijfsleider Melkveebedrijf Vrenhove, Assenede
Hoe is het gesteld met de duurzaamheid van onze landbouw en visserij op dit moment?
“Duurzaamheid in de landbouw is een zeer breed thema. Economisch zit de landbouwer in de minst sterke positie. Hij staat continu onder tijdsdruk, omdat hij zijn groenten, melk en vee vers of slachtrijp wil afleveren. Alle partijen weten dat. Landbouwers zijn daardoor veelal de prijsnemers, niet de prijsmakers. Sociaal botst de landbouwer soms op de balans tussen gezin, bedrijf en samenleving. Het juridische moeras is er een van steeds wijzigende regelgevingen. Tot slot zijn landbouwers elke dag in de weer om aan de ecologische voorwaarden te voldoen: geen land- en tuinbouw zonder vruchtbare bodem, geen veeteelt zonder goede zorg voor de dieren. Vooral de samenhang tussen al deze pijlers is van belang.”
Welke innovatieve technologieën hebben een belangrijke impact op duurzaamheid en het behoud van biodiversiteit?
“Door middel van DNA-testen werken we van voor de geboorte van het kalf aan een gezondere levensloop en een hogere productie-efficiëntie van de dieren. We investeren in voldoende lig- en loopruimte, koematrassen, koeborstels, diepstrooiselboxen en weidegang op de huiskavel. Via digitale herkenning volgen we het melkvee individueel op, op vlak van gedrag, kauwactiviteit en samenstelling en hoeveelheid van geproduceerde melk. Met onze zelfgewonnen ruwvoeders zetten we optimaal in om de aankoop van krachtvoeders te minimaliseren. We hanteren teeltrotatie en dienen dierlijke mest op emissiearme wijze toe. Op vlak van energie investeren we onder meer in frequentiegestuurde pompen, warmtewisselaars, voorkoelers en zonnepanelen.”
Ligt de focus van het huidige beleid op de juiste plaats?
“Het grootste probleem van het huidige landbouwbeleid is een gebrek aan langetermijnvisie en samenhang. Innovatiekansen zijn er nochtans genoeg. Gerichte mestscheiding kan het gebruik van energievretende kunstmeststoffen omlaag brengen. Er zit nog winst in de inzet van GPS-gestuurde landbouwmachines of in een actief waterbeheer met goede afwatering en peilgestuurde drainage. We hebben nood aan technisch onderlegde beleidsmakers, bedreven in het systeemdenken en met voeling voor de realiteit. Een robuust wettelijk kader voor de komende 20 jaar moet landbouwers niet in een keurslijf dwingen, maar ruimte laten voor de landbouw in al zijn variaties.”
Sander Meyns
Adjunct-directeur Rederscentrale
Hoe is het gesteld met de duurzaamheid van onze landbouw en visserij op dit moment?
“De Belgische zeevisserij is in Europa een van de voortrekkers op vlak van duurzaamheid. De voorbije jaren werden schepen massaal vernieuwd, met vaartuigen die standaard zijn uitgerust met energiezuinige motoren en milieuvriendelijkere vistechnieken. Daarnaast zet de sector in op het project Visserij Verduurzaamt, waarbij vaartuigen op vlak van 11 indicatoren gescreend worden, zoals bodemimpact, rentabiliteit of comfort van de bemanning. Zowel de economische, ecologische als sociale aspecten van duurzaamheid komen aan bod. Op basis van een globaal goede score behalen rederijen een duurzaamheidserkenning. Samen met de reders doorlopen we dit traject, dat uniek is in Europa.”
Welke innovatieve technologieën hebben een belangrijke impact op duurzaamheid en het behoud van biodiversiteit?
“Steeds meer vaartuigen maken gebruik van VISTools, een dataplatform waarmee we gaandeweg precisievisserij implementeren. De technologie laat toe om data te verzamelen over onder andere visbestanden en gevoelige gebieden, maar bijvoorbeeld ook brandstofverbruik. Samen met het Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek (ILVO) willen we zelfs nog verder gaan en de ecologische toestand van watersystemen monitoren via eDNA of ‘environmental DNA’. Daarnaast ontplooien we dit jaar ook het VISIM project, waarbij we vangsten gaan analyseren op basis van AI. Op de sorteerband analyseert de camera hoeveel vissen van welke soort er gevangen zijn. Van daaruit kan de schipper de meest duurzame visgronden detecteren.”
Ligt de focus van het huidige beleid op de juiste plaats?
“De visserij is een kleine, maar zeer complexe sector. Het uitvoeren van een beroep op zee gaat gepaard met strikte veiligheidsnormen, controles op zee, bemanningsvoorschriften en quota. Voor de schipper, die al een zeer brede operationele verantwoordelijkheid heeft, is het haast onwerkbaar geworden om alle regelgeving bij te houden. Die groeit almaar aan en komt bovendien zowel vanuit Europese kant als uit Vlaamse, federale of zelfs lokale hoek. De regelgevers hebben te vaak onvoldoende kennis over de praktijk. Als Rederscentrale vragen we meer vertrouwen en slagkracht om zelf het beleid mee te bepalen. De echte expertise zit immers bij de reders en de vissers die dag in dag uit op zee zijn.”
Patricia De Clercq
Administrateur-generaal Agentschap Landbouw en Zeevisserij
Hoe is het gesteld met de duurzaamheid van onze landbouw en visserij op dit moment?
“De gemiddelde omzet per Vlaams landbouwbedrijf behoort tot de Europese top. Toch lag het gemiddelde inkomen het voorbije decennium meer dan 15% lager dan dat van een gemiddelde loontrekkende. Ook op sociaal vlak is de druk hoog. De ecologische parameters tonen dat de omgevingsimpact is gedaald, maar emissies blijven een lastige uitdaging. Bedrijven kunnen moeilijk op alle vlakken optimaal duurzaam presteren. In de toekomst zullen zowel landbouwers als beleid prioritaire keuzes moeten maken. Klimaat en milieu leven ook als thema bij onze vissers. De laatste jaren werd hard ingezet op energieverbruik en bodemimpact. Op de weg naar zuiniger en duurzamer vissen investeert de sector verder in innovaties.”
Welke innovatieve technologieën hebben een belangrijke impact op duurzaamheid en het behoud van biodiversiteit?
“Op vlak van technologische verduurzaming zal de landbouw de volgende jaren nog grote stappen vooruit zetten. Bij precisielandbouw krijgen planten of dieren met behulp van technologie heel nauwkeurig de behandeling die ze nodig hebben. Hiervoor worden technologieën ingezet als GPS, sensortechnologie, ICT en robotisering. In plaats van de volledige akker te behandelen met kunstmest of gewasbescherming, zal de nieuwe technologie met camera’s en AI de akker pleksgewijs bemesten of onkruidvrij houden. Ook in de visserijsector wordt meer en meer precisievisserij toegepast, zodat we de hoeveelheid vis in de zeeën beter kunnen monitoren en ongewenste bijvangst zoveel mogelijk beperken.”
Ligt de focus van het huidige beleid op de juiste plaats?
“Het Europese visserijbeleid focust zich op de uitdagingen van de toekomst en sluit zich aan bij de doelstellingen van de Green Deal. Het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid bestaat sinds 1962 en slaagde er de voorbije decennia behoorlijk goed in zijn doel te bereiken, met name betaalbaar en kwalitatief voedsel voor iedereen. Maar de uitdagingen en verwachtingen nemen toe. De voedselstrategie die Vlaanderen heeft uitgewerkt, ambieert een veranderproces op een keten-, sector- en disciplineoverschrijdende manier. De aanbodzijde kan de complexe taakstelling onmogelijk alleen aan, ook de consument moet betrokken worden. Alleen zo verzekeren we een duurzame toekomst voor het Vlaamse voedselsysteem.”