Open feedbackcultuur bevordert patiëntveiligheid
Het klinkt ietwat contradictorisch maar technologie zorgt voor meer patiëntgerichtheid en -veiligheid. Automatisatie, vlotte communicatie, optimale klinische besluitvorming… Het risico op menselijke fouten is kleiner, al blijven expertise en ervaring minstens zo belangrijk.
De zorgsector kreunt onder personeelstekorten en de aanhoudende coronacrisis. Desondanks is er steeds meer oog voor de ervaringen van patiënten en patiëntveiligheid. “Metingen tonen een positieve evolutie voor beiden”, vertelt Svin Deneckere, directeur van het Vlaams Instituut voor Kwaliteit van Zorg. “Dat gaat dan bijvoorbeeld over veilige heelkunde waarbij bepaalde checks standaard moeten gebeuren voor een chirurgische ingreep. Corona heeft het belang aan dat soort veiligheidsmaatregelen die de basiskwaliteit garanderen wellicht versterkt.” Ook Sofie Staelraeve van Dashplus, dat zorginstellingen en zorgverleners zakelijk advies verleent, merkt dat zorginstellingen bewuster omgaan met patiënten. “Er is meer aandacht voor persoonlijke en sociale wensen van patiënten of bewoners. Denk maar aan de creatieve ideeën die tijdens de lockdowns werden uitgevoerd om bewoners van woonzorgcentra toch te betrekken bij de buitenwereld. Mentaal welzijn hoort vandaag evenzeer bij een goed patiëntenbeleid.”
Veiligheid is een topprioriteit geworden en dat is maar goed ook, want 70 procent van de patiëntveiligheidsincidenten zijn te voorkomen. Dat blijkt uit een onderzoek van Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling, en verklaart de opmars van innovatieve technologie die op veiligheid focust. “Er zijn heel wat toepassingen op de markt. Ergotrics bijvoorbeeld. Dit maakt het makkelijker om patiënten te draaien voor een operatie. Ultrazonic maakt het steriliseren van instrumenten eenvoudiger”, zegt Staelraeve. “Bovendien zijn teleconsulten sinds de coronacrisis meer ingeburgerd.”
Consultaties via een videocall dragen bij aan patiëntveiligheid, bevestigt ook Deneckere van het VIKZ. “Dat lijkt in eerste instantie onlogisch, want je ziet de arts in kwestie niet, toch zijn teleconsultaties een vooruitgang. Niet alleen bespaart het de patiënt de verplaatsing en wachttijden, het zorgt er ook voor dat een behandeling thuis beter opgevolgd kan worden. Een patiënt die na een operatie thuis verder medicatie moet nemen, kan via een teleconsult beter opgevolgd worden. Als het dreigt mis te gaan, kan de zorgverlener tijdig ingrijpen en een verdere complicatie vermijden.”
Mentaal welzijn hoort vandaag evenzeer bij een goed patiëntenbeleid.
Het vooruitgangsgeloof is groot. “Incidenten rond patiëntveiligheid zijn meestal systeemfouten. Het gaat zelden om één persoon die iets fout doet”, aldus Deneckere. “Technologie helpt bij het in kaart brengen en verbeteren van dat proces. Maar we mogen het belang van menselijke expertise, ervaring en instinct niet uitschakelen. Vandaag is er technologie die bij een bepaalde diagnose meteen een medicatieschema ontrolt in het elektronisch patiëntendossier. Dat is goed, maar een check van een arts is altijd nodig.” Technologie moet vooral ondersteunend worden ingezet, vindt hij. “Hetzelfde geldt voor de aandacht op kwaliteit die we nu merken bij ziekenhuizen, die inmiddels allemaal geaccrediteerd zijn: de aandacht mag niet verslappen. Ook na een audit en na het verkrijgen van een kwaliteitslabel moet er iedere dag aan die veiligheidspunten worden gewerkt.”
Om een duurzame verandering in patiëntveiligheid te realiseren zouden zorginstellingen vooral moeten inzetten op een open organisatiecultuur. “Een open feedbackcultuur is essentieel”, zegt Staelraeve. “Het is belangrijk dat mensen durven benoemen wat eventueel fout loopt, eerder dan ‘de normale gang van zaken’ volgen.” Ook Deneckere wijst cultuur aan als een van de grote uitdagingen binnen patiëntveiligheid. “Een incident in eerste instantie bestraffen is een verkeerd uitgangspunt. Het melden van een fout verdient net waardering en moet worden gestimuleerd. Het geeft de kans ervan te leren, te kijken waar de zwakte in het systeem zit en dit te verbeteren, in plaats van de persoon die de fout beging te beschuldigen.”