Zeg niet langer zorginstellingen, maar welzijnshuis
In een wereld in verandering moeten ook zorginstellingen antwoorden bieden op prangende uitdagingen zoals klimaattransitie. En als je het duurzaamheidsexpert Jan Beyne vraagt, heeft het ziekenhuis van de toekomst maar één optie: volop kiezen voor duurzame en maatschappelijke verantwoordelijkheid
“People, planet, prosperity, peace & partnership. Deze vijf P’s van de Agenda 2030 voor Duurzame Ontwikkeling omvatten voor ondernemingen de grootste uitdagingen en opportuniteiten”, zegt Jan Beyne, co-auteur van het boek De weg naar duurzaam ondernemen, die ook zorginstellingen begeleidt naar een maatschappelijk verantwoorder businessmodel. “Voor zorginstellingen is het allereerst belangrijk te vertrekken vanuit het ‘do no harm’-principe. Dat gaat over het inperken van directe (potentiële) negatieve impact – dat is op zich al een grote uitdaging en dan hebben we het nog niet over het maken van een positieve impact.” Ziekenhuizen staan steeds meer stil bij hun CO2-uitstoot en vertalen dat naar acties. De Europese Green Deal beoogt dan ook volledig klimaatneutrale ziekenhuizen tegen 2050.
Eind 2021 werd het Jessa Ziekenhuis met een internationaal erkend duurzaamheidscertificaat van de VN als eerste Belgische ziekenhuis beloond voor zijn inspanningen rond maatschappelijk verantwoord en duurzaam ondernemen. “Ik denk niet dat wij veel meer doen dan andere ziekenhuizen, maar we dragen het wel duidelijk uit en kaderen de maatregelen binnen de duurzame-ontwikkelingsdoelstellingen (SDG’s, red.)”, legt Karl Zwinnen, projectingenieur bij Jessa, uit. “De eerste jaren konden we gewoon ‘shoppen’ in maatregelen. Er was veel laaghangend fruit. We merkten dat we vooral op vlak van ‘schoon water en sanitair’ een tandje konden bijsteken.” Van verpleegkledij uit houtpulp tot het wassen van patiënten met vochtige doekjes, er wordt nagedacht over het verantwoord consumeren van goederen en besparen van water. “Elk jaar bevragen we de afdelingen: wat zijn hun plannen op de lange en korte termijn? Aan welke SDG linken ze dat? Door hun antwoorden samen te brengen, creëren we een helikopterzicht over de grote uitdagingen.”
Er is het idee om een groot warmtenet aan te leggen dat een kwart van Hasselt zal omvatten.
Samenwerking binnen zorginstellingen is essentieel. Het is dat ‘partnership’ waar Beyne het over heeft. “Traditioneel wordt er gewerkt met een duurzaamheidsmanager of -leider, maar in principe zou dit beter geïntegreerd aangepakt worden. Van IT tot financiën en zelfs de facilitaire ploeg, iedereen kan vanuit zijn of haar perspectief meedenken.” Ook over de grenzen van instellingen heen zou men meer kunnen samenwerken. De fusie tussen GZA en ZNA is daar volgens de duurzaamheidsexpert een mooi voorbeeld van. “Er liggen veel kansen in het verschiet om gezamenlijk antwoorden te formuleren op belangrijke duurzaamheidsvraagstukken. Het ziekenhuis van de toekomst is een gigantische instelling waar naast fysieke zorg ook mentale zorg vooropstaat.” Het woord ‘ziekenhuis’ zal volgens Beyne de lading niet meer dekken. “Misschien moeten we eerder praten over welzijnshuizen. Een huis waar men welzijn in een breed perspectief benadert. Dit klinkt veel positiever.”
Dat ‘welzijnshuis’ moet ook architecturaal voorbereid zijn op morgen. Jessa zit volop in de voorbereidingsfase voor de bouw van een gloednieuw ziekenhuis. Via een wedstrijd werd een architectenbureau in de arm genomen. “We zochten partners die dezelfde taal spreken, dus was duurzaamheid een van de criteria waar we bij de ontwerpen naar keken”, aldus Zwinnen. “We onderzoeken nu in hoeverre we het ziekenhuis kunnen laten draaien op zo weinig mogelijk energie om klimaatneutraal te kunnen zijn tegen 2050. Er is zelfs het idee om een groot warmtenet aan te leggen dat een kwart van Hasselt zal omvatten. Heel wat bedrijven zouden erop kunnen aansluiten. Al moet ik onderstrepen dat dat voorlopig louter hersenspinsels zijn.”
Limiterende factor is evenwel het budget. “Net daarom moet iedere instelling kijken wat er mogelijk is binnen het beschikbare budget. Potentiële negatieve impact verkleinen en nadenken waar je positieve impact kunt teweegbrengen vormen een goed begin. Een transitie realiseer je niet van vandaag op morgen, maar doe je stap voor stap”, besluit Beyne.