Relaties: Je geluk maak je zelf, maar niet in je eentje
De belangrijkste voorspellers van een gezond en gelukkig leven zijn goede sociale relaties, dus omringen we ons maar beter met de juiste personen. Die keuze is niet alleen de onze. Toch kunnen we werken aan duurzame, positieve relaties. Én houden we best een paar knipperlichten in het oog. ‘Een vriendschap of relatie moet de kers op de taart zijn, niet de taart zelf.’
Ons persoonlijk geluk is geen eenvoudige rekensom. Er zijn talrijke factoren die de uitkomst bepalen. Professor Sonja Lyubomirsky, die 25 jaar lang onderzoek deed aan de Universiteit van Californië, kwam nog het dichtst bij een wiskundige berekening. Ongeveer 50 procent van ons geluk, zo stelt de psychologe, is genetisch bepaald. Sommige mensen zijn biologisch nu eenmaal vatbaarder voor depressieve gevoelens. Slechts 10 procent van ons welbevinden wordt bepaald door externe omstandigheden, zoals financiële situaties of fysieke bekommernissen. Dan rest er nog 40 procent van ons geluk dat we zelf in de hand hebben. Een groot deel van ons welbevinden hangt af van de manier waarop we in het leven staan en omgaan met de dingen die ons overkomen.
Ik voor jou en jij voor mij
Professor dr. Veerle Soyez van het Vlaams Instituut Gezond Leven en de Vrije Universiteit Brussel is goed bekend met het onderzoek van haar Amerikaanse collega. Ze voegt meteen een kanttekening toe. “Vooral dat laatste percentage van 40 procent is bekritiseerd, omdat het weinig rekening houdt met sociale ongelijkheid. Mensen die in maatschappelijke kwetsbaarheid leven hebben minder kansen om zelf hun geluk te maken. De oncontroleerbare factoren in hun leven nemen een veel grotere plaats in.” Toch heeft iedereen wel een zekere controle over zijn eigen geluksgevoel, bevestigt dr. Soyez. Met dat inzicht werkte de professor de voorbije jaren aan een Geluksdriehoek die mensen inspireert om aan hun welzijn te werken. “De figuur bevat drie bouwblokken: jezelf zijn, je goed voelen en goed omringd zijn. Aan elk blok zijn een aantal competenties gekoppeld die je zelf kunt versterken, zoals mild zijn voor jezelf en positief denken. Jezelf kunnen zijn, is weten wie je bent en wat je waardevol vindt in het leven. Een goed gevoel schuilt in innerlijke rust, maar ook in kennis over wat jou energie geeft of kost. Warme relaties maken ten slotte dat we goed omringd zijn.”
Die relaties zijn een van de belangrijkste voorspellers van een gezonde en gelukkige levensloop, verklaart dr. Soyez. Dat bewijst een andere langlopende studie van Harvard-professor Robert J. Waldinger. “Terugkijkend op hun leven hechten mensen het meeste belang aan de betekenisvolle relaties die ze gehad hebben. Die worden vooral gekenmerkt door een gevoel van wederkerigheid: ik ben er voor jou en jij bent er voor mij. Om je gelukkig te voelen, moet je ervaren dat je iets betekent voor mensen. Tegelijk kun je erop vertrouwen dat de ander voor je klaarstaat als jij het moeilijk hebt.”
Lifecoach en therapeut Annemie Peeters van Meet your Mind ziet relaties ook intrinsiek als een tweeluik. “In een gezonde relatie is er altijd plaats voor twee zaken: verbinding en zelfontplooiing. Dat geldt niet alleen in een liefdesrelatie, maar ook in vriendschappen of op het werk. Een goede leidinggevende is iemand die je autonomie en kansen geeft, maar die je ook te hulp schiet als een project je boven het hoofd groeit. In welk soort relatie ook, er is altijd dat hechtingsdiertje in ons dat wil voelen dat de ander er voor ons is. In goede en kwade dagen.”
Als jouw vriend alleen maar doet wat hij zelf graag doet of jouw verhaal telkens afbreekt om het zijne te vertellen, gaat er best een knipperlicht branden.
Kers op de taart
Relaties kennen altijd hun goede periodes en mindere momenten. Ze gaan door een golfbeweging van dicht bij elkaar zijn en afstand voelen. Elke relatie vraagt daarom een investering, benadrukt Annemie Peeters. “Communiceren blijft van vitaal belang. Een open gesprek kan het startpunt zijn om een relatie terug lucht te geven.” Soms zijn er echter signalen dat het niet meer goed komt. “In een symbiotische relatie eist de ander je helemaal op. Je mag bijvoorbeeld niet meer alleen op stap of leuke dingen doen met andere vrienden. Als je niet meer de ruimte krijgt om voor jezelf te denken en handelen, zit je in een toxische relatie.” De tegenhanger van deze extreme verbinding is een te autonome relatie. “Als jouw vriend alleen maar doet wat hij zelf graag doet of jouw verhaal telkens afbreekt om het zijne te vertellen, gaat er best een knipperlicht branden. Hetzelfde wanneer je het gevoel hebt dat het telkens aan jou is om het halflege glas te vullen. De ander heeft een zodanig laag zelfbeeld dat hij of zij jou nodig heeft om zich completer te voelen. Zo’n relatie vreet op den duur energie. Een vriendschap of relatie moet de kers zijn op de taart, niet de taart zelf.”
Als er na veel praten niets verandert, kan het soms beter zijn om uit een relatie te stappen dan erin te blijven investeren, zijn beide experts het met elkaar eens. “Veel mensen vrezen dat de ander in een put zal vallen”, zegt Annemie Peeters. “Maar geeft dat niet juist aan dat jij die ander maar blijft dragen?” Soms heeft iemand een wake-upcall nodig om terug zijn eigen geluk te zoeken, erkent ook dr. Veerle Soyez. “Een relatie verbreken kan pijnlijk en moeilijk zijn, maar de uitkomst is daarom niet negatief. Op een bepaald punt in je leven is loslaten soms beter, als je het maar doet vanuit een dankbaarheid om wat de relatie geweest is.”