gemeentehuis
IT

“In de moderne stad zit het gemeentehuis in je broekzak”

22.06.2022
door Jerom Rozendaal

Digitalisering, automatisering, artificiële intelligentie en big data zullen een revolutionaire verandering in onze wereld teweeg brengen. Dat geldt zeker voor de moderne stad. IT kan de dienstverlening en beleidsvorming van overheden naar een hoger niveau tillen en burgers betrekken bij besluitvorming. De tijd dat je een halve dag vrij moest nemen om overheidszaken op het gemeentehuis te regelen, is binnenkort voltooid verleden tijd.

In een sterk digitaliserende wereld waarbij steeds meer online gebeurt, is het op zijn zachtst gezegd merkwaardig dat je voor relatief eenvoudige, administratieve handelingen fysiek naar het gemeentehuis moet gaan. “Mensen zijn verwend. Ze kunnen vrijwel alles in hun leven online regelen. Corona heeft de digitalisering van de samenleving in een stroomversnelling gebracht. De overheid loopt achter in deze ontwikkeling, maar zal zeker volgen.” Aan het woord is Nico Cras, CEO van Cipal Schaubroeck, een Vlaams bedrijf dat software en diensten aan de publieke sector levert. In deze hoedanigheid heeft Nico Cras als expert een duidelijk beeld van de trends, mogelijkheden en uitdagingen van overheden in de moderne stad. 

Hoe ziet een moderne stad er volgens u uit? 

“Een moderne stad is een slimme stad waar technologie en IT ingezet worden om het leven van burgers en bedrijven te verbeteren. Lokale overheden spelen daarbij uiteraard een belangrijke rol. Zij maken enerzijds het beleid en staan anderzijds steeds in contact met de bevolking. Digitalisering en automatisering kan hun dienstverlening, communicatie en zeker ook beleidsvorming sterk verbeteren.” 

Hoe ziet u lokale overheden concreet evolueren op vlak van IT? 

“De burger zal steeds meer centraal staan in de dienstverlening. Vroeger lag de focus bij een stad of gemeente op de ambtenaar. Je kwam aan op het gemeentehuis en werd voor verschillende formaliteiten naar verschillende loketten gestuurd. In de toekomst zal de overheid naar jou toe komen. Het is niet meer van deze tijd dat je een halve dag vrij moet vragen en naar het gemeentehuis moet gaan om een simpele administratieve handeling te verrichten die je ook digitaal kunt uitvoeren. Denk bijvoorbeeld aan het inplannen van je huwelijk. In de toekomst zul je eenvoudig je huwelijk met je smartphone kunnen plannen en je niet meer naar het gemeentehuis hoeven te verplaatsen. De smartphone zal met andere woorden het gemeentehuis van de toekomst worden, in plaats van het stenen gebouw van weleer.”

“Het zal overigens nog verder gaan: het is in de toekomst ook perfect mogelijk om burgers bij allerhande uitdagingen in hun leven proactief te begeleiden. Zo kun je bijvoorbeeld werken op thema’s die er echt toe doen, zoals armoedebestrijding, uitwerken van initiatieven tegen vereenzaming, enzovoort.”

Is er dan nog wel een plaats voor ambtenaren? 

“Digitalisering en automatisering vormen geen gevaar voor de werkzekerheid. Ze zorgen er wel voor dat het werk verandert. Bepaalde standaardprocessen kun je automatiseren. Zo kan een systeem voor handhaving op basis van informatie die men vanuit camerabeelden aanlevert automatisch boetes versturen, zonder dat daarvoor enige manuele tussenkomst nodig is. Zo kun je er ook voor zorgen dat de burger bepaalde aanvraagprocessen zelf kan initiëren, en dat men bepaalde controles meteen uitvoert. En zo wint de overheidsmedewerker tijd. En die tijd kan men spenderen om bijvoorbeeld minder digitaalvaardige mensen te helpen. Op deze manier stijgt de kwaliteit van de dienstverlening van de overheid.”

Veel processen voor ambtenaren zijn uiteraard al gedigitaliseerd en geautomatiseerd, maar dat geldt minder voor dienstverlening naar de klant of de burger toe.

Hoe ver staan Vlaanderen en onze steden en gemeenten al in dat proces?

“Veel processen voor ambtenaren zijn uiteraard al gedigitaliseerd en geautomatiseerd, maar dat geldt minder voor dienstverlening naar de klant of de burger toe. Ook hierbij zijn er wel veelbelovende initiatieven te zien. Een goed voorbeeld van burgergericht denken is ‘Mijn Burgerprofiel’ van de Vlaamse Overheid in samenwerking met de Vlaamse gemeenten. Dat wil voor de burger dé toegangspoort vormen voor al zijn zaken met de overheid. De burger hoeft zich niet af te vragen of hij zich met een bepaalde vraag moet wenden tot zijn gemeentehuis of tot een Vlaamse instantie. De lokale en Vlaamse overheden hebben samen een duizendtal diensten voor de burger. Dan is het geen overbodige luxe om over een toegangspoort te beschikken en om burgers wegwijs te maken en zelfs proactief te benaderen en helpen.”

“Alhoewel er op gemeentelijk niveau meer initiatieven zijn, zie ik ook nog veel verbeterpunten. Momenteel is het vaak elke stad voor zich, terwijl je samen veel sterker staat. Dit is geen strijd tussen Vlaamse steden onderling. Dit is een strijd om samen wereldwijd aan de top te staan. Mogelijk kun je deze samenwerking met bijvoorbeeld intergemeentelijke verbanden stimuleren en coördineren.” 

Welke uitdagingen ziet u nog meer? 

“Momenteel zijn het internet en veel IT-producten in handen van grote, internationale techbedrijven. Nochtans zijn lokale bedrijven veel beter geplaatst om digitalisering vorm te geven en te sturen. Zij hebben betere voelsprieten in de lokale samenleving en kunnen korter op de bal spelen. Om deze omslag in het werk te stellen, moeten beleidsmakers en politici het digitaal beleid meer zelf in handen nemen en niet louter vertrouwen op grote, buitenlandse techbedrijven. Politici en beleidsmakers dienen absoluut op meer strategische wijze te kijken naar de digitale ontwikkelingen en de impact op de maatschappij van morgen. Zoniet, dan leidt dit tot verarming van onze regio.” 

Wat is er mis met deze techbedrijven? 

“Het model van deze buitenlandse bedrijven conflicteert met onze normen en waarden. Chinese bedrijven gebruiken hun techniek om steden slimmer te maken en zijn daar inderdaad succesvol in. Maar daarnaast worden deze systemen gebruikt om de bevolking te controleren. Dat is iets wat je niet moet willen in onze samenleving. Amerikaanse bedrijven op hun beurt stellen efficiëntie en winstbejag voorop en hebben onvoldoende respect voor privacy. Volgens de Amerikaanse regels zijn Amerikaanse bedrijven verplicht data met de overheid te delen. Dat zou betekenen dat onze lokale data in Amerika gebruikt of misbruikt kunnen worden.” 

Heeft u nog meer bezwaren tegen de Facebooks en Googles van deze wereld? 

“Deze bedrijven verdienen grof geld op onze markt en geven daarvoor weinig tot niks terug aan onze samenleving in termen van lokale tewerkstellingen of lokale belastingen. Sterker nog:  sommige giganten plegen broodroof op onze handelaars en middenstand. Dat leidt tot leegstand in de winkelstraten en vermindert het wooncomfort in steden. Door IT-diensten door lokale bedrijven te laten ontwikkelen, kan de lokale gemeenschap en middenstand mee profiteren van digitalisering.”  

gemeentehuis

Hoe kan de lokale middenstand profiteren van digitalisering door lokale partijen? 

“Neem bijvoorbeeld het project Buck-e in Bonheiden. Dat is gericht op de vermindering van gemotoriseerd verkeer rondom de school door kinderen te motiveren om met de fiets te komen. Het is een digitaal registratiesysteem op basis van een tag waarbij een kind met digitale munten beloond wordt als het met de fiets op school aankomt. Deze munten kunnen vervolgens bij de lokale handelaar verzilverd worden. Uit de cijfers bij gemeenten waar Buck-e wordt ingezet, blijkt dat het op spectaculaire wijze bijdraagt aan de toename van het aantal kinderen dat regelmatig met de fiets naar school gaat. Het draagt dus meetbaar bij aan een veiligere en gezondere schoolomgeving.”

“Tot op heden doen er 205 scholen mee aan Buck-e, goed  voor 14.025 leerlingen.  Ze fietsten en wandelden allemaal samen al 1.798.933 kilometer. Ouders konden hierdoor 151.119 liter brandstof uitsparen. Zo werd er ook maar liefst 351 ton CO2-uitstoot vermeden. Deze applicatie is overigens ook een goed voorbeeld van het feit dat een slimme, moderne stad helemaal niet zo ingewikkeld moet zijn als vaak gedacht wordt. Aan de term ‘smart city’ kleeft een futuristisch imago. Dat is niet terecht.”

Voor dat Buck-e-systeem heb je toch niet per se digitalisatie nodig? Wat maakt het tot een voorbeeld van de slimme stad? 

“Dit zou inderdaad ook analoog uitgevoerd kunnen worden. Maar door het systeem te digitaliseren, spaar je arbeidskrachten uit. Dan kom ik bij mijn eerdere punt: door simpele processen te automatiseren, creëer je ruimte voor ambtenaren om zich te richten op maatwerk of betere service. In de plaats van zich bezig te houden met het registreren van geboorteaangiftes, kunnen zij bijvoorbeeld beleid maken om de mobiliteit in een stad te verbeteren.” 

In welke mate kan IT helpen om het bestuur te verbeteren? 

“Internet of things, data analyse en AI zijn uiteraard belangrijke middelen om beleidsverbeteringen toe te passen. Door bijvoorbeeld gedurende een bepaalde periode te monitoren hoeveel vrachtwagen-bewegingen er door bepaalde wijken of straten gaan, kun je je mobiliteitsbeleid aanpakken en de doorstroming in de stad verbeteren. Er zijn talloze voorbeelden van dergelijke toepassingen.”

“IT kan daarnaast ook gebruikt worden om de burgerinteractie te vergroten. Vroeger werd de bevolking in grote feestzalen gevraagd naar hun mening. Daar zijn momenteel efficiënte, digitale middelen voor. Door deze gericht in te zetten, kun je burgerparticipatie vergroten en kun je ook je beleid beter afstemmen op de noden van de burgers. Digitalisatie kan zo op allerlei vlakken bijdragen tot het verbeteren van het leven en geluk van burgers. Daar is het ook in de moderne stad allemaal om te doen.” 

Tot slot: schuilen er geen risico’s in digitalisatie en dataverzameling en analyse? Neem het voorbeeld van de fietsende schoolkinderen. 

“Enerzijds betreft dit een eenvoudig registratiesysteem waarbij kinderen niet getrackt worden. Anderzijds kun je de privacy juist waarborgen door de controle over de data niet weg te geven. Daarbij komen we bij mijn eerdere bezwaar tegen de internationale techbedrijven. Door te werken met lokale bedrijven kun je namelijk ook veel beter controle uitoefenen op het gebied van privacyregelgeving.”

Vorig artikel
Volgend artikel