E-governance: Weg met de wachtrij aan het loket
De tijd dat je urenlang aanschoof aan een overbevolkt loket om je identiteitskaart te vernieuwen is voorgoed voorbij. Je staat er wellicht niet bij stil, maar de dienstverlening van steden is de laatste jaren een pak efficiënter en transparanter geworden. Hoe dat komt? Door E-governance. Deze vier toepassingen bewijzen dat ICT een gamechanger is voor diensten van lokale overheden.
Online diensten
De digitalisering is in ijltempo ons leven gaan beheersen. De stadsdiensten van de Belgische overheid sprongen mee op de online kar. Van het digitale omgevingsloket over tax-on-web en mypension tot itsme. De e-governance breidt alsmaar uit, en de administratieve last wordt steeds kleiner. Een van de opvallendste verwezenlijkingen van de overheid is het online portaal ‘my.belgium.be’. Dit platform helpt burgers om hun administratie, denk bijvoorbeeld aan belastingen, elektronisch te beheren. Gevolg: ze moeten niet langer voor elke aanvraag naar het stadhuis, wat de druk op de fysieke loketten aanzienlijk verlicht.
En er is nog meer. Websites maken informatie van stadsdiensten toegankelijker. Toepassingen als eID verhogen dan weer de veiligheid en betrouwbaarheid van digitale transacties, al moeten burgers op hun hoede blijven voor hacking en andere vormen van cybercriminaliteit.
Toch blijft er nog werk voor de boeg. Nog maar vorig jaar werd een ontwerpdecreet aangenomen om een sterker juridisch kader te creëren voor de digitalisering van de dienstverlening van Vlaamse instanties. Nieuwe technologieën als blockchain en AI moeten het aanbod nog efficiënter maken. Er is ook vraag naar één centrale opslagplaats voor alle persoonlijke gegevens van de burger. En dan is er nog het probleem van de digitale ongelijkheid: niet elke burger vindt de weg op de digitale snelweg. Onder meer het actieplan ‘Iedereen digitaal’ moet hier verandering in brengen.
Digitale participatie
Online peilingen, burgerfora, digitale platforms…. Stadsdiensten ontwikkelen steeds meer instrumenten voor burgers om hun stem te laten horen. Broodnodig, want inwoners kennen hun stad doorgaans beter dan eender wie. Neem bijvoorbeeld Antwerpen, waar burgers mogen meebeslissen over hoe 1,4 miljoen van het stadsbudget wordt besteed. Het project, dat ‘burgerbegroting’ heet, is een groot succes en werd door andere steden zoals Gent en Dendermonde overgenomen. Voor de burgerbegroting worden bijeenkomsten georganiseerd, maar de voorstellen moeten digitaal worden ingediend en gestemd. Hierdoor wordt een brede mix aan mensen bereikt. Dat heeft dan weer een grotere betrokkenheid bij stadsontwikkeling tot gevolg. Een ander voorbeeld is de herinrichting van de markt in Berlaar, waaraan inwoners konden deelnemen via een elektronisch participatieplatform. Ook Leuven gebruikte zo’n tool, maar dan om burgers meer inspraak te geven in de ontharding van de stad.
Maar digitale participatie is nog veel meer. Denk aan digitale portalen zoals het omgevingsloket, die bijdragen tot een transparantere besluitvorming. Met één klik op de muis krijgen burgers toegang tot informatie over bouwaanvragen of ontwikkelingsprojecten in hun buurt. Interactieve kaarten helpen hen te begrijpen hoe al die plannen hun dagelijkse leven zullen beïnvloeden. Indien gewenst, kunnen ze feedback geven of zelfs bezwaar indienen. Dit is niet altijd in het voordeel van het stadsbestuur, maar het is wel degelijk een enorme stap vooruit voor de democratie.
Gegevensbeheer
Gegevensbeheer lijkt niet meteen het meest sexy onderwerp, maar het is wel cruciaal in de bouw van slimme steden. Zij beschikken door de digitalisering en de daaruit voortvloeiende nieuwe technologieën over enorme hoeveelheden data. Het juiste beheer hiervan is van onschatbare waarde. Maar wat betekent dat juist, gegevensbeheer? In mensentaal: het verzamelen, opslaan, organiseren en analyseren van informatie. Denk aan bevolkingsgegevens, verkeerspatronen, milieustatistieken en data over infrastructuur. Stuk voor stuk essentiële data om goede beslissingen te maken op het vlak van stadsplanning.
Het managen ervan is weliswaar niet eenvoudig. Om het proces te vergemakkelijken werd enkele decennia geleden GIS opgericht. Dit Geografisch Informatiesysteem integreert ruimtelijke gegevens en helpt bij het visualiseren en analyseren van complexe relaties. Concreet worden geografische gegevens gekoppeld aan traditionele databanken. Dat laat steden toe om gedetailleerde kaarten te genereren die een realistisch beeld schetsen van de omgeving, iets wat een duurzaam stadsontwerp alleen maar ten goede komt. GIS integreert bijvoorbeeld gegevens over wegen en bruggen zodat ze tijdig kunnen worden onderhouden. Dat is niet alleen goed voor hun levensduur, het bespaart ook kosten. Het informatiesysteem is ook bevorderlijk voor vlot verkeer en een vermindering in de uitstoot van schadelijke stoffen. Kortom, GIS maakt steden niet alleen efficiënter maar ook duurzamer en meer leefbaar. Dat zal voor de komende generaties alleen maar belangrijker worden.
Digitale veiligheid en privacy
De opkomst van slimme steden heeft het leven van burgers en de werking van de overheid drastisch veranderd. We zijn niet alleen efficiënter geworden, e-governance heeft ons leven ook duurzamer en kwalitatiever gemaakt. Maar naast de voordelen zijn er ook uitdagingen. Een daarvan is de digitale veiligheid. Steden gebruiken steeds meer elektronische toepassingen om hun infrastructuur in goede banen te leiden. Denk aan afvalbeheer, energievoorzieningen en verkeersstromen. Het groeiende aantal verbonden apparaten en onze afhankelijkheid ervan maakt het overheidsapparaat zeer kwetsbaar voor cyberaanvallen. Hackers kunnen binnendringen in kritieke systemen, waarbij ze niet alleen gevoelige informatie buit nemen maar ook ernstige verstoringen veroorzaken, bijvoorbeeld door in te grijpen in slimme verkeerslichten of energiecentrales. Hackings hebben vaak dramatische gevolgen. Zo kostte een cyberaanval in 2022 de stad Antwerpen niet minder dan 100 miljoen euro. Het is daarom cruciaal dat steden zich hiertegen wapenen.
Een tweede zorg is de mogelijke inbreuk op de privacy van individuen. Sensoren en camera’s in de publieke ruimte verzamelen continu data over ons gedrag en onze activiteiten. Als deze informatie in verkeerde handen valt, bijvoorbeeld van hackers, kan ze misbruikt worden voor criminele doeleinden. Daarom is het belangrijk dat er een privacywetgeving is, ook voor slimme steden en technologiebedrijven. Zo moeten ze transparant zijn over welke gegevens ze verzamelen en die gegevens ook versleutelen en beveiligen. Privacy zou trouwens een fundamenteel aspect moeten zijn van alle nieuwe technologieën.