Diëten tegen beter (w)eten in

Aftellen naar de zomer? Dat is ook aftellen naar minder calorieën, zo lijkt het. Want samen met de zon zijn ook de dieethypes weer daar. Hoe zinvol zijn die afvaltips? Verlies je er echt gewicht mee? En wat leren ze ons over een gezonde levensstijl?

Intermittent fasting, keto, een sapkuur: iedereen kent wel iemand die nog – snel snel – een aantal kilo’s kwijt wil spelen door z’n menu drastisch aan te passen. “Diëten lijkt zo ingeburgerd dat niemand zich er nog vragen bij stelt”, klinkt het bij diëtiste Celien Rombouts, die dan zelf maar besloot vraagtekens te plaatsen bij de courantste dieettips in haar boek F*ck it, maandag start ik echt. “Niet zo moeilijk als je weet dat liefst 95 procent van alle diëten niet werkt. Oké, de eerste weken verlies je er snel gewicht door, maar op lange termijn maakt een dieet je ongelukkig, ongezond, onzeker… én dikker. Je komt vast te zitten in een eeuwige dieetcirkel.”

“In principe kun je stellen dat élk dieet werkt: je neemt minder energie op dan je verbruikt. Maar het klopt: de succesratio op lange termijn is bedroevend”, valt Patrick Mullie, hoogleraar voeding aan de VUB, haar bij. “Het risico zit hem in het ‘volhouden’. Zeker bij grote aanpassingen aan je eet- en leefgewoontes is dat erg moeilijk. Je zet dus beter kleine stapjes. Vergelijk het maar met sporten: wie er té hard in vliegt, loopt een blessure op en trekt daarna z’n sportschoenen niet meer aan.”

“Je streefdoel zou ‘gezond leven’ moeten zijn, niet afvallen op zich”, tipt Celien. “Al kan dat laatste er wel uit volgen: wie gezonder eet en voldoende beweegt, zal ook naar een gezond gewicht evolueren. Maar als het alleen maar draait om ‘restricties’ en ‘regeltjes’ om zoveel mogelijk af te vallen, mislukt het gegarandeerd. De kunst is leren luisteren naar de signalen van je lichaam en er vertrouwen in hebben dat het weet wat goed voor je is.”

“Luisteren naar je lichaam én je hoofd”, vult Patrick aan. “Wie alleen op z’n buikgevoel afgaat, zal in een winkel vol koeken of een speelplaats met frisdrankautomaten verleid worden tot ongezonde keuzes, vrees ik. We moeten ons dringend terug bewust worden van wát we eten. Vroeger maakten we alles zelf, maar vandaag is er heel veel kant-en- klaar en bewerkt, waardoor we niet precies weten hoeveel vet, suiker of zout erin zit.”

“Het is inderdaad belangrijk dat we inzetten op voedingseducatie”, beaamt Celien. “Zodat we bijvoorbeeld koolhydraten en vetten niet meteen verbannen. Maar ontdekken wanneer ons lichaam ze precies nodig heeft en dat we verpakkingen leren lezen. Zo we weten wat erin zit en hoe we er best mee omgaan.”

Daar kunnen we wel wat hulp bij gebruiken, meent Patrick: “Er is dringend meer sturing van de overheid nodig, en dat mag meer zijn dan die minimale suikertaks of nutri-scores waarmee alleen de gezonde producten uitpakken.

Ongezonde voeding zou duurder moeten worden, om zo gezonde voeding voor iedereen betaalbaar te maken. En misleidende of zelfs foute informatie zou gesignaleerd moeten worden. Waarom gebeurt er geen factcheck van dieetboeken? Er staat nuttige info in, maar ook heel wat zaken die verre van correct en dus schadelijk voor onze gezondheid zijn.”

Ook in de gezondheidssector zelf botst Celien nog op desinformatie: “Opmerkelijk hoeveel diëtisten blijven vasthouden aan het BMI. Terwijl we vandaag toch beter zouden moeten weten dan zo’n one size fits all-aanpak. Zeker omdat deze meetschaal ooit ontwikkeld werd om witte mannen te categoriseren bij een wetenschappelijk onderzoek, terwijl we het vandaag op iedereen toepassen. En nog het vaakst op vrouwen.”

Het is dan ook de hoogste tijd om het marketinglaagje van bepaalde voedingsmiddelen en diëten te krabben, meent Celien. “We moeten terug naar een eerlijke, gezonde relatie met eten, iets waar we het onder invloed van de dieetcultuur moeilijk mee kregen. Terwijl ‘intuïtief eten’ zonder al die misleidende diëten gewoon ‘eten’ zou zijn. En gewoon eten volgens de noden van ons lichaam is iets wat we wél lang en gelukkig kunnen volhouden.”