12 heerlijke cultuurt(r)ips

De zomerzon heeft ons verlaten, dus zoeken we iets nieuws om ons aan te verwarmen. Gelukkig is daar het nieuwe cultuurseizoen. Hieronder slechts een greep uit het goedgevulde culturele aanbod van dit najaar. Zes tips voor binnenlandse cultuurtrips.

Ensor in Oostende

James Ensor was, is en blijft een reus van moderne kunst. De Oostendenaar was een voorloper in onder meer het kubisme, het expressionisme, het futurisme en het surrealisme. In 1949 verruilde hij het aardse voor het hiernamaals. 75 jaar later is dat een prima aanleiding voor een feestjaar: Ensor 2024. Ensors thuisstad Oostende hangt dat op aan vijf grote expo’s, die de verschillende aspecten van ’s mans oeuvre belichten. Daarnaast is er een breed aanbod aan muziek, theater, dans, themawandelingen en nog veel meer. In september 2024 neemt Antwerpen de feestelijke fakkel over met een Ensor-aanbod in onder meer het Koninklijk Museum van Schone Kunsten Antwerpen, Museum Plantin-Moretus, Fotomuseum (FOMU) en Modemuseum (MoMu).

Ensor 2024, vanaf 16 december 2023 in Oostende, vanaf 28 september 2024 in Antwerpen.

Krasse koppen in Antwerpen

Vooraleer het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (KMSKA) Ensor in de spotlights zet, opent daar eerst de expo Krasse koppen. Deze tentoonstelling richt zich op een genre dat zich in de 17e eeuw volledig ontwikkelde: de tronie, naar het archaïsche woord voor gezicht. Grootmeesters als Peter Paul Rubens, Rembrandt en Johannes Vermeer zetten al hun talent in om gezichten te schilderen, met een groot gevoel voor detail. Dat levert vooral kleine kunst op, waarin je telkens een indrukwekkende techniek herkent. KMSKA neemt je via een resem meesterwerken mee langs de ontwikkeling van dat aparte genre.

Krasse Koppen, van 20 oktober 2023 tot 21 januari 2024 in het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen.

Art nouveau in Brussel

Precies 130 jaar geleden klopte Victor Horta een architecturale mijlpaal in de grond. Dat jaar legde hij de laatste hand aan het Hotel Tassel, het statige herenhuis dat wordt gezien als het allereerste art-nouveaugebouw in Brussel. En dat dient gevierd. Dat gebeurt onder de vlag Capital of Art Nouveau – Brussels 2023. Een multidisciplinair en nokvol programma belicht de enorme diversiteit van deze internationale kunststroming in onze hoofdstad. Dat opent ook letterlijk een aantal deuren. Zo word je nu ook rondgeleid in enkele bijzondere stukjes (Unesco-)erfgoed als Hotel Hannon in Sint-Gillis, het recent gerenoveerde Hotel van Eetvelde, Hotel Hannon en Maison Frison.

Capital of Art Nouveau – Brussels 2023, nog tot 7 januari in Brussel.

Dieric Bouts in Leuven

Na meer dan vijf eeuwen is Dieric Bouts (ca. 1415-1475) weer thuis in Leuven. Ook al is hij er eigenlijk nooit helemaal weg geweest. Met het stadsfestival New Horizons bewijst de stad waarom ‘haar’ Vlaamse meester in één adem genoemd mag worden met collega’s als Jan van Eyck en Rogier van der Weyden. Het centrale argument wordt gepresenteerd in de expo Dieric Bouts. Beeldenmaker. Met die retrospectieve confronteert M Leuven het werk van Bouts met dat van hedendaagse beeldenmakers als sportfotografen en gameontwikkelaars. Daarrond is een weelderig programma gebouwd met onder meer het eerste 4D-muziekfestival in België, performances, expo’s en nog veel meer kunst.

New Horizons | Dieric Bouts Festival, van 20 oktober 2023 tot 14 januari 2024 in Leuven.

Bill Viola in Luik

Een van de peetvaders van de internationale videokunst strijkt binnenkort neer in de Vurige Stede. La Boverie in Luik presenteert namelijk Bill Viola. Sculptor of Time. Dat wordt de eerste Belgische expo op wereldschaal van deze meester van verstilling. Het technisch verbluffende oeuvre van de Amerikaan is zowel spectaculair als sereen, groots als intiem, complex als toegankelijk. Met een bijzondere mix van westerse en oosterse kunsttradities belicht hij een universeel humanisme. Over heel de aardbol heen lokken zijn tentoonstellingen een schare aan bezoekers. Deze 18 monumentale werken zullen in Luik ongetwijfeld dezelfde impact hebben. Deze expo wordt nu al getipt als een van de hoogtepunten van het culturele najaar.

Bill Viola. Sculptor of Time, nog tot maart 2024 in La Boverie, Luik.

Francis Alÿs in Brussel

Wie vorig jaar de Biënnale van Venetië miste, krijgt binnenkort (deels) een herkansing in kunstencentrum Wiels in Brussel. In het Belgisch paviljoen in Venetië toonde Francis Alÿs een dozijn video’s van kinderspelen van over heel de wereld, een knipoog naar het gelijknamige schilderij van Pieter Bruegel de Oude. Onder de naam The nature of the game toont Wiels een uitgebreidere versie van die opstelling. Enkele van Alÿs’ beroemde films treden er in dialoog met zijn ingetogen schilderijen en de video-installatie The Silence of Ani. Een zeldzame kans om in eigen land een volwaardige expo te zien van deze topkunstenaar, die al sinds 1986 in Mexico-Stad woont en werkt.

The nature of the game – Francis Alÿs, nog tot 7 januari 2024 in Wiels, Brussel.

Schoonheid en kunst kennen geen grenzen, voor u geldt dus hetzelfde. Waarom zich beperken tot de binnenlandse cultuurkalender, als er ook daarbuiten zoveel moois is? Voor wie een langere verplaatsing met de glimlach maakt: internationale toptips voor een cultureel uitje.

Marina Abramović in Londen

Derde keer, goede keer. Na twee keer te zijn uitgesteld (vermaledijde corona), is de grote Marina Abramović-retrospectieve nu toch geopend. De Londense Royal Academy zet daarmee een artistiek icoon in de spotlights. De Servische is een pionier in de performancekunst. Vaak zet ze haar eigen lijf en leden in als inzet en kunst voor die performances. Door zichzelf bloot te stellen aan uitputting, pijn en zelfs levensgevaar zoekt ze consequent haar fysieke en mentale grenzen op. Het is de rode draad door een wervelende carrière die 50 jaar overspant. De expo bevat tonnen archiefmateriaal, foto’s, video’s, objecten en installaties. Een aantal van Abramović’ baanbrekende performances worden ook live opnieuw uitgevoerd.

Marina Abramović, nog tot 1 januari 2024 in Royal Academy, Londen.

Maison Gainsbourg in Parijs

Over de vloer bij Serge Gainsbourg? Sinds kort kan het. Eind september zwaaide Maison Gainsbourg namelijk de deuren open voor het publiek. Dat pand in het chique 7e arrondissement van Parijs was jarenlang de thuishaven van de chansonnier. Hij kocht het in 1969 en bleef er tot zijn dood in 1991. Daarna kreeg het huis een informele status als bedevaartsoord. Fans lieten er op de buitenmuren tal van portretten, tekeningen en boodschappen na. Na ruim 30 jaar kunnen die fans dus ook de binnenkant zien. Je komt er terecht in het onaangeroerde universum van het fenomeen, compleet met uitpuilende asbakken, exotische objecten en een verzameling politie-insignes.

Maison Gainsbourg, permanent open, tickets online in voorverkoop.

Michelangelo in Wenen

Een zoektocht naar het ideale lichaam begint niet in de fitness, maar bij Michelangelo Buonarroti. Zo gaat het althans in het Albertina Museum in Wenen. De expo Michelangelo and Beyond begint die zoektocht vanuit negen tekeningen van de renaissance-grootheid. Daarin verkent hij de menselijke vorm. Michelangelo’s perceptie van het zogenaamde ‘ideale lichaam’, het streven naar schoonheid en de hang naar perfectie hebben een onuitwisbare indruk nagelaten op de kunsten. Deze expo verkent dat idee verder door Michelangelo in dialoog te laten treden met andere grootheden als Rafaël, Dürer, Rembrandt, Rubens, Klimt en Schiele.

Michelangelo and Beyond, nog tot 14 januari 2024 in Albertina Museum, Wenen.

Spike Lee in New York

Je hoeft geen zestiende-eeuwse schilder te zijn om een gigantische culturele impact te hebben. En al zeker niet als je uit de VS komt. Daarvan is de zwarte filmmaker Spike Lee een prima voorbeeld. In zijn sociaal bewogen films komen racisme, zwarte geschiedenis, straatcultuur, sport, muziek, mode, kunst en activisme netjes samen. Het Brooklyn Museum in New York neemt dit najaar een zeldzame en bijzonder persoonlijke inkijk in Spikes leven en werk. Een expo van ruim 350 objecten uit zijn persoonlijke collectie en – uiteraard – tal van beeldfragmenten vertellen zijn verhaal.

Spike Lee: Creative Sources, van 7 oktober 2023 tot 4 februari 2024 in het Brooklyn Museum, New York City.

De Architectuurbiënnale in Venetië

Venetië is zoveel meer dan een toeristische trekpleister vol kanaaltjes en gondels. Het is bijvoorbeeld ook een zenuwcentrum voor kunst en architectuur. Het bewijs? De alweer 18e editie van de architectuurbiënnale aldaar. Deze toonaangevende hoogmis heeft dit jaar als thema ‘het laboratorium van de toekomst’ en behandelt hangijzers als klimaat en dekolonisatie. Curator van deze editie is de Ghanees-Schotse architect, academicus en bestsellerauteur Lesley Lokko. Terwijl voorgaande biënnales vooral Europees waren, is deze editie anders. Ze geeft meer ruimte aan ideeën die voorheen ondervertegenwoordigd waren, zoals uit Afrika. De architectuurbiënnale, prikkelend zoals steeds.

Architectuurbiënnale Venetië, nog tot 26 november 2023.

Mark Rothko in Parijs

Er zijn weinig kunstenaars wiens naam zo’n duidelijk beeld oproept als Mark Rothko. Wie aan hem denkt, ziet het voor zich. Een bewolkt aandoend schilderij, bestaande uit enkele kleurvlakken. De indrukwekkende Mark Rothko-retrospectieve in het Parijse Fondation Louis Vuitton toont niet enkel die kenmerkende doeken, maar ook de weg ernaartoe. In maar liefst 155 schilderijen schetst deze chronologische expo de volledige carrière van Mark(us) Rothko(witz). Het begint bij zijn eerste figuratieve werken en eindigt bij de druilerige, bijna-monochromen die eeuwig met hem zijn verbonden. De enorme ruimtes van de Fondation Louis Vuitton brengen al dat moois helemaal tot zijn recht.

Mark Rothko, van 18 oktober 2023 tot 2 april 2024, Fondation Louis Vuitton, Parijs.