Het risico van te weinig risicobewustzijn

Zowel het beheren als het beheersen van risico’s binnen een organisatie kan en mag niet alleen vanuit het management gebeuren: als we de organisatie zo goed mogelijk willen beschermen, is het nodig dat iedereen risicobewust aan de slag gaat. Maar hoe kun je zoiets realiseren?

Een bedrijfscultuur waarin op positieve en constructieve manier over risico’s gesproken wordt is de basis voor degelijk risicomanagement. En dat is nodig, want als de afgelopen jaren iets bewezen hebben, dan wel dat risico’s onvoorspelbaar zijn en uit onverwachte hoek komen. “De coronacrisis bewees dat we nooit voor 100 procent voorbereid zijn op wat er in de wereld gebeurt en op ons afkomt”, stelt Elmer van de Fliert, director risk management corporates bij WTW. “Wat we ervan kunnen leren, is dat we ons beter kunnen voorbereiden op de risico’s die we lopen als organisatie. De mate en snelheid waarin een organisatie in staat bleek zich aan corona aan te passen, waren nauw gekoppeld aan de flexibiliteit en het risicobewustzijn van die organisatie. Anders gezegd: expliciete aandacht voor risicobewustzijn op de werkvloer creëert waarde voor een organisatie.”

Operationele brandjes blussen

Dat klinkt goed en logisch, maar hoe realiseer je dat risicobewustzijn? Aan het woord is Manu Steens, expert risico- en bedrijfscontinuïteitsmanagement bij het Crisiscentrum van de Vlaamse overheid. “Er is inderdaad ook bottom-up awareness rond risico’s nodig, vooral omdat de medewerkers ‘op de werkvloer’ veel betrokkener zijn bij de operationele werking van de processen en ook de kleine en risicovolle aspecten kennen waarvan het management zich niet bewust is. Daarom worden ook veel operationele ‘brandjes’ geblust door de mensen die er rechtstreeks mee te maken hebben.”

“Risicobewustzijn kan en moet actief en op verschillende manieren gevoed worden. Zo kun je werken aan een organisatiecultuur van interpersoonlijke veiligheid, in combinatie met risicobewustzijn. Creëer een context waarin medewerkers in geval van risico of probleem geen drempels ervaren om dit te melden. En ga er als organisatie ook direct – en zichtbaar – mee aan de slag.”

Test en oefen

“Een tweede pijler is het inrichten van opleidingen en trainingen rond onder meer de interne noodplannen. Daarbij leren medewerkers niet alleen de risicogerelateerde terminologie, maar ook de redeneringen en reflexen om in te grijpen, samen te werken en te rapporteren. Test en train je mensen – niets is zo belangrijk als de opleidingen en trainingen in de praktijk om te zetten. Een crisis is best niet het eerste moment om die praktijkervaring op te doen. Ten derde kun je de persoonlijke verantwoordelijkheid stimuleren, zoals via het ondertekenen van een gedrags- en veiligheidscode.”

Ten slotte kun je risicobewustzijn ook stimuleren door te werken op het onderbewuste, legt Steens uit. “Via posters of filmpjes kun je neurologische effecten nastreven door gebruik te maken van neuromarketingtechnieken. Evident is dat echter niet, en het vraagt veel creativiteit van de bedenker.” Al zijn er ook andere mogelijkheden. Organiseer bij wijze van teambuilding eens een crisisoefening rond een bepaald thema, beloon het melden van een ernstig risico met een artikel over die ‘heldendaad’ in het bedrijfsblad, zet gamification in door de organisatie in teams op te delen die maandelijks hun prestaties veilig moeten neerzetten. Of organiseer een quiz waarbij veiligheid een ‘verplicht’ onderwerp is.

Hoog risicobewustzijn

“Hoewel organisatiecultuur een onderwerp is voor human resources, moet risicocultuur de focus zijn van bedrijfsvoering en risicobeheerfuncties”, besluit Elmer van de Fliert. “We ondervinden vaak dat bedrijven onvoldoende bewust hebben nagedacht over welke risico’s ze acceptabel vinden. Door er vooraf goed over na te denken, snijdt het mes aan twee kanten; enerzijds is de organisatie beter voorbereid en heeft ze een beter inzicht in de risico’s die ze loopt. Anderzijds heeft de directie grip en controle op de risico’s omdat de medewerkers vanuit een hoog risicobewustzijn nauw betrokken zijn en bijdragen aan de beheersing van de risico’s. En dat komt het bedrijfsresultaat ten goede.”