Agro-ecologie: Landbouwsector zoekt zich een weg uit de droogte
De landbouwsector in Vlaanderen verbruikt naar schatting 55 miljoen m³ liter water per jaar. Enorm veel, dus wordt er vanuit verschillende hoeken onderzoek gedaan naar manieren waarop landbouw zich kan aanpassen aan steeds langere periodes van droogte.
Living Soil Academy is een opleidingscentrum dat landbouwbedrijven klimaatrobuuster wil maken. De eerste droogteboeren studeerden dit jaar af en implementeren de techniek van agro-ecologie. “De opleiding kwam er onder impuls van Alain Peeters, voormalig professor aan UCLouvain. Hij doet al 40 jaar onderzoek naar droogteresistentie”, legt Louis De Jaeger uit, medeoprichter en auteur van het boek We eten ons dood.
“Gewassen en dieren lijden steeds meer onder de jaarlijks terugkerende droogte. Via agro-ecologie maken we bodem en gewassen veerkrachtiger zodat ze meer kunnen verdragen. Dat begint bij een goed bodemleven. Niet meer ploegen is de basis van onze cursus, want een levende bodem is beter in staat vocht vast te houden. Door te ploegen, wat sommige bioboeren ook doen, maak je een heel bodemecosysteem kapot. Regen en wind hebben meer vat op het kale land en spoelen de bodemlaag weg. Bovendien maakt het bodemschimmels kapot. Wat nefast is, want schimmels slagen erin om de wortels van planten te verlengen zodat ze dieper in de grond water kunnen ophalen.”
Klavers zaaien
Het doel van agro-ecologie is het natuurlijke ecosysteem te versterken. Dat doen de droogteboeren onder meer door klavers te zaaien. Die voorkomen onkruidgroei, maar verzamelen ook stikstof uit de lucht en geven die als meststof af aan de bodem. “Regenwormen verhogen dan weer het waterabsorberende sponsgehalte van de bodem. Een paar ton regenwormen is het equivalent van 80 mensen die gratis je bodem verluchten en bemesten”, legt De Jaeger uit. “We planten bomen rond de velden zodat er meer schaduw is en minder wind die de bodem uitdroogt. We leggen organische mulchlagen op velden en passen mengteelten toe zodat we geen sproeistoffen of insecticiden hoeven te gebruiken. Beschouw de bodem als een drugsverslaafde die al jaren afhankelijk is van chemische producten. Het duurt een tijdje om die te laten afkicken en weerbaarder te maken, maar het lukt. Een andere optie is er trouwens niet, want als we niet veranderen op grote schaal, zal tegen 2050 liefst 90 procent van onze landbouwgrond verschraald zijn.”
Volgens De Jaeger geeft de landbouwsector zich al te lang over aan een verkeerd paradigma. “De mens heeft de natuur kapotgemaakt, en nu is de natuur er niet meer om de mens te beschermen. We moeten weer samenwerken door gewassen te planten die meststoffen produceren en natuurlijke vijanden in te schakelen die pesticiden overbodig maken. Maar ook hulp van de overheid is nodig. Boeren moeten een vangnet hebben om die systeemshift te maken.”
Als er geen systeemverandering komt, zal tegen 2050 liefst 90 procent van onze landbouwgrond verschraald zijn.
Klimaatexperimenten
Ook in het Nationaal Park Hoge Kempen in Eisden, Maasmechelen, wordt onderzoek gedaan naar droogte. Daar staat sinds 2016 de Ecotron, een hoogtechnologisch onderzoekslaboratorium dat gecontroleerde klimaatexperimenten mogelijk maakt. “Onze Ecotron bestaat uit twaalf klimaatkamers”, vertelt prof. dr. Nadia Soudzilovskaia. “In elke klimaatkamer kunnen we neerslag, temperatuur, windsnelheid en hoeveelheid CO2 in de lucht regelen. Zo kunnen we het klimaat van de toekomst nabootsen, ook dat van pakweg 2060, wanneer er wellicht nog langere periodes van droogte zullen zijn.”
Ecotron onderzoekt onder meer hoe gewassen zoals tarwe en gerst groeien op schrale grond die weinig water kan vasthouden, zoals de heide. “We gingen na of gerst het beter doet met of zonder toevoeging van silicium. Planten die silicium opnemen zijn doorgaans beter bestand tegen droogtestress en ziektes. Uit de resultaten bleek dat silicium de weerstand van gerst tegen stress niet verbeterde op onze marginale grond, maar mogelijk wel op andere bodemtypes. De wortels van heide bleken wel in staat om meer koolstof dan gemiddeld op te nemen, wat het alsnog een belangrijk instrument in de strijd tegen klimaatopwarming maakt.”