Hoe de Belgische industrie bouwt aan de shift naar circulariteit

België behoort niet alleen tot de Europese en wereldtop op vlak van recyclage, ons land is ook pionier in de omslag naar een circulaire economie. Die voortrekkersrol behouden kan alleen als innovatiedrang en ambitieuze wetgeving in evenwicht blijven. 

Wie vanuit een helikopter naar het industriële landschap in België kijkt kan niet om de vaststelling heen dat de circulaire economie steeds prominenter aanwezig is. Dit model biedt dan ook oplossingen voor veel uitdagingen in de industrie. Zo zijn de toenemende geopolitieke spanningen en het bijbehorende verlangen naar meer strategische autonomie, de instabiele energie- en grondstoffenprijzen en de noodzaak om te verduurzamen stuk voor stuk krachtige argumenten voor meer circulariteit.

Transitietrajecten op maat 

Een bedrijf dat werkt aan deze omslag is ETAP Lighting International. Deze fabrikant van verlichtingsarmaturen zet sinds enkele jaren sterk in op ‘Circular Light as a Service’. “In plaats van producten bieden we beheerde dienstenoplossingen aan. Deze omvatten gegarandeerde prestatieniveaus van onze verlichting en van andere aangeboden diensten. Onze R&D-afdeling ontwikkelt ook nieuwe armaturen volgens circulaire principes, en in de productie richten we ons op oplossingen op maat van de klant”, vertelt CEO Dominiek Plancke.

Ook Atlas Copco, een leverancier van industriële gereedschappen, compressoren en persluchtsystemen, doorloopt momenteel een vergelijkbaar traject. Het bedrijf deed een beroep op de expertise van de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO), die een circulair raamwerk op maat uitwerkte. “Het stelt een bedrijf in staat om circulariteit doorheen de hele bedrijfsvoering te monitoren en het potentieel ervan te verkennen en te realiseren. Het gaat dus verder dan de selectie van een set indicatoren”, verduidelijkt Emma Pals, expert circulaire economie bij VITO. “We bieden deze dienstverlening aan voor bedrijven in verschillende sectoren. Het blijft maatwerk en de omslag is allerminst evident. Circulariteit is multidimensionaal: het materiaalgebruik, het herstel, het hergebruik, de recyclage… Zo is het mogelijk dat het gebruik van gerecycleerd materiaal de levensduur van een product negatief beïnvloedt of een stevig design herstelbaarheid in de weg staat.”

Beleid en realiteit 

Die complexiteit verklaart ook meteen de uitdaging die aan een dergelijk transitietraject is verbonden. “Net daarom is het cruciaal dat er ook wordt ingezet op bewustwording, kennisdeling en inspiratie, bijvoorbeeld via platforms als Vlaanderen Circulair”, aldus Evelien Dils, expert in duurzaam materiaalmanagement bij VITO. “Dat België in vergelijking met andere landen al ver staat in bepaalde aspecten van deze omslag, zoals de recyclagegraad, is een belangrijke eerste stap. We moeten blijven inzetten op innovatie en samenwerking.”

Ook de herstelbaarheidsindex illustreert de uitgesproken intentie van ons land om pionier te blijven. Die index is een initiatief van de federale regering. Het moet de consument in staat stellen om de herstelbaarheid van een product in te schatten aan de hand van een score. Vanuit economisch oogpunt wordt er echter ook gewaarschuwd voor de potentiële risico’s van dergelijke initiatieven. Critici vrezen dat een extra laag boven op de Europese regelgevende kaders kan leiden tot een situatie waarbij Belgische producten uit de markt worden geprijsd.

Tegelijkertijd kan deze redenering worden omgedraaid. Ambitieuze regelgeving heeft immers ook een faciliterende rol. “Op het terrein merken we dat de bedrijven die bij ons aankloppen net op zoek zijn naar flankerend beleid om hun circulariteitsplannen te ondersteunen”, stelt Dils. “Op zich lijkt het beleidskader me dus fair. Er worden niet enkel regels opgelegd, er wordt ook ingezet op ondersteuning om de expertise rond circulariteit maximaal verder uit te bouwen en te benutten.”