Het wel en wee van de welzijnswet (deel 3)

Het waren Medisch Directeur Eddie De Block en Preventieadviseur psychosociale aspecten Suzanne van Hemmen van de externe preventiedienst Cohezio die het publiek kwamen inwijden in het begrip “veerkracht” en in enkele best practices voor mentale gezondheid op de werkvloer. Voor ze daartoe kwamen, legden ze uit hoe er de laatste jaren steeds meer aandacht is voor psychosociale aspecten op het werk.

Een sterk veranderende hefboom daarin is uiteraard de sterk veranderende arbeidsmarkt van de laatste jaren. De prestatiedruk stijgt, wat ook zijn gevolgen heeft voor de mentale gezondheid van de werknemers. En daardoor stijgt ook de behoefte aan gezond en veerkrachtig personeel dat tegen een stootje kan. Ook de wetgever onderkent dat. In 2014 werd in de Welzijnswet een veel grotere focus gelegd op risicobeheersing in het domein van psychosociale risico’s. 

Gezonde medewerkers

Naast alle aandacht voor de mensen die het moeilijk hebben, mogen trouwens ook gezonde medewerkers niet uit het oog verloren worden, waarschuwen De Block en van Hemmen. Het is immers belangrijk om hun goede gezondheid, mogelijkheden en krachten te behouden en liefst te versterken. Net daarom is een beleid rond “veerkracht” zo belangrijk, want dat is echte, primaire preventie. 

Dan stelt zich natuurlijk de vraag: wat is veerkracht? Veerkracht, zo stellen de twee experts, is “het vermogen om je aan te passen aan stress en tegenslag een daar zelfs sterker uit te komen”. In die definitie is het aspect “terugveren” dus zeer belangrijk. Daarom loont het ook om in te zetten op die veerkracht: het wapent mensen en organisaties tegen crisissen die onvermijdelijk ooit zullen gebeuren. 

Ook in de uitzendsector is veerkracht een cruciaal kenmerk, stellen De Block en van Hemmen. En dat uit zich op twee verschillende assen. Vooreerst is er de organisationele veerkracht: door hun flexibiliteit maken uitzendkrachten dat organisaties overweg kunnen met bijvoorbeeld een gestegen vraag. Anderzijds is er ook zoiets als individuele veerkracht: veerkrachtige uitzendkrachten passen zich sneller aan, wat de kans op een succesvolle tewerkstelling verhoogt. 

In het arbeidsproces moet er dus een evenwicht zijn tussen (in)spanning en recuperatie. Na elke piek van stress en belasting, moet er gezorgd worden dat er een evenwaardige periode van rust en herstel volgt, als een soort golfbeweging. Of anders gesteld: de boog kan niet elke dag gespannen staan. 

Spieren trainen 

Opmerkelijk daarbij is dat je je veerkracht kunt aanscherpen, zeggen de twee specialisten. Veerkracht moet je beschouwen als een soort spier, en net als al je andere spieren kan je deze ook trainen. Om daaraan te beginnen, delen de Block en van Hemmen veerkracht op in vier individuele dimensies: “fysieke veerkracht”, “emotionele veerkracht”, “mentale veerkracht” en “sociale veerkracht”. 

Fysieke veerkracht wil eigenlijk zoveel zeggen als een gezonde geest in een gezond lichaam. Of “mens sana in corpore sano”, zoals de Romeinen al zeiden. Een gezond leven is daarbij de basis, met voldoende beweging en fysieke activiteiten, een gebalanceerde voeding en voldoende kwaliteitsvolle nachtrust. Op de werkvloer vertaalt dit zich, wat de werknemer betreft, in bijvoorbeeld het gebruik van een stappenteller, het nemen van de trap in plaats van de lift, staand of wandelend bellen in plaats van achter het bureau, staande pauzes en vergaderingen en een actief woon-werk-verkeer (met de fiets in plaats van met de auto). 

Ook de werkgever zelf kan daarbij een duit in het zakje doen. Door bijvoorbeeld te voorzien in ergonomisch faciliteiten als zit-en-sta-bureaus. Of het actief aanmoedigen van staande vergaderingen (die vaak trouwens ook een stuk efficiënter verlopen). De werkgever kan ook als rolmodel dienen door alle best practices zelf uit te voeren en het goede voorbeeld te geven, bijvoorbeeld door actief woon-werk-verkeer te promoten en zelf met de fiets naar kantoor of fabriek te komen.

Voeding en slaap

Specifiek voeding en slaap zijn twee belangrijke componenten om tot een goede fysieke veerkracht te komen. Veel water drinken en je waterfles mee naar het werk nemen, is bijvoorbeeld al een goed idee. Probeer ook minstens de helft van je bord te vullen met groenten en kies voor gezonde tussendoortjes, liever dus wat fruit of noten dan een chocoladereep. Eet ook zoveel mogelijk op vaste tijdstippen en neem je tijd om je bord rustig leeg te eten. Schrokken en schransen tegen de klok zijn echt geen goed idee. Ook de werkgever speelt daar uiteraard een rol in, door bijvoorbeeld voldoende tijd te voorzien voor de lunchpauzes en ook “micropauzes” tussendoor aan te moedigen.

Daarnaast kan ook het voedingsaanbod in de bedrijfskantine een groot verschil maken. Wie zover niet wil gaan, kan bijvoorbeeld al beginnen door alternatieven voor de eeuwige koffie te voorzien of gezonde snacks en lunchopties te voorzien in de automaten. Ook een leuk idee: als bedrijfs- of eindejaarcadeau iets voorzien dat met gezondheid heeft te maken. 

Wat de slaap betreft, wijzen De Block en van Hemmen op het belang van voldoende nachtrust. Ook een vast slaapritueel hoort bij gezonde slaaphygiëne, het drinken van een kopje warme melk bijvoorbeeld. Ga voor het slapen geen grote inspanningen meer doen, maar houdt het rustig. Vermijd blauw licht, zware maaltijden en cafeïne en schakel de iPad of smartphone zeker een half uur voor je gaat slapen uit. Zorg daarnaast ook voor een goed verluchte, donkere en rustige slaapkamer. Overdag veel bewegen en je lichaam zo veel mogelijk aan daglicht blootstellen is ook een goede katalysator voor een diepe, zalige slaap. 

Tegengif

Over naar emotionele veerkracht dan. Emotionele veerkracht gaat over het kunnen omgaan met negatieve gebeurtenissen en de bijhorende emoties. Dat kan via verschillende ‘coping’-strategieën, zowel passief als actief. Passieve coping gaat over afleiding zoeken zodat je gedachten ergens anders op gefocust worden. Actieve coping gaat over ruimte maken om het probleem actief aan te pakken of om ontspanning te zoeken. Een tweede as gaat over of je dit alleen doet (via me time bijvoorbeeld) of er anderen bij betrekt en actief steun zoekt en over je probleem praat. 

Voor werknemers zijn er wel wat methoden om die emotionele veerkracht te optimaliseren. Zo kan je bijvoorbeeld elke dag minstens drie dingen noteren die goed zijn gegaan als een soort “tegengif” voor negatieve emoties. To do-lijstjes kan je vervangen door What Have I Done-lijstjes. Daarnaast zijn ook beweging, humor, dansen en muziek goede barrières om negatieve emoties af te remmen. 

Mentale veerkracht

Mentale veerkracht gaat dan weer over het geloof in eigen krachten en de balans behouden tussen draaglast en draagkracht. Evenwicht is immers een belangrijke hefboom om je mentale veerkracht zo hoog mogelijk te houden. Dat evenwicht kan in heel wat zaken zitten: uitdagingen versus moeilijkheden, energiegevers versus energievreters en spanning versus ontspanning. 

Positief benaderen

Sociale veerkracht, ten slotte, gaat over het kunnen terugvallen op een netwerk dat je steunt. Voor uitzendkrachten, die komen en gaan in een bedrijf, is dit alvast een wat grotere uitdaging dan voor vast personeel. Ook COVID (en de hele beweging richting thuiswerk) maakt dit lastiger. Desondanks valt niet te ontkennen dat de mens een sociaal wezen is: we hebben dagelijks fysiek contact met anderen nodig en we zoeken ook verbinding en steun bij elkaar. Dat kan zich op veel manieren uiten: praten, hulp bieden, maar ook aanrakingen of oogcontact. We vinden hierin emotionele, waarderende, informatieve en materiële steun. 

Ook uitzendkrachten moeten hierbij positief benaderd worden en men moet waken dat er ook aan hen tijd wordt besteed. Dit bijvoorbeeld door samen te lunchen, samen pauzes te nemen en informele contacten, face-to-face-contact dus. Ook een eenvoudige bedanking kan vaak wonderen doen. 

Voor werkgevers is een degelijke onboarding en solide onthaalbeleid dus een must. En ook van hen uit zijn bedankingen of uitingen van waardering bijzonder waardevol. Werknemers spelen zeker ook een faciliterende rol in het stimuleren van contactmomenten tussen collega’s (interim of niet) en beschikken ook over tools om dit in de praktijk waar te maken. Waarom bijvoorbeeld niet het intranet gebruiken om speciale gelegenheden of bepaalde collega’s in de kijker te zetten?