Wanneer genderongelijkheid de gezondheid schaadt

Volgens een recente wetenschappelijke studie leven vrouwen langer maar in slechtere gezondheid dan mannen. In onze samenleving speelt geslacht spijtig genoeg nog altijd een bepalende rol in medische zorgen en behandelingen. De behandeling van hart- en vaatziekten is daar een tekenend voorbeeld van.

Hart- en vaatziekten zijn de grootste doodsoorzaak bij vrouwen. Die kwalen treffen dus niet alleen mannen, al zou je dat misschien niet verwachten. Het probleem? De symptomen zien er anders uit. En aangezien klinische studies vooral gebaseerd zijn op de mannelijke standaard, schiet de medische behandeling van vrouwen zwaar tekort. “Ondanks de vooruitgang van de voorbije jaren is gelijkheid tussen mannen en vrouwen op het vlak van cardiovasculaire aandoeningen nog ver te zoeken”, betreurt dr. Nada Lakiss, cardiologe in de Clinique Saint-Luc in Bouge. De belangrijkste reden is dat veel klinische onderzoeken focussen op mannen, vooral omdat ze de hormonale schommelingen bij vrouwen willen vermijden. Spijtig gevolg is dat medisch onderzoek van oudsher is toegespitst op mannen en dus ook de aanpak minder is aangepast aan de noden van vrouwen.

Maar het geslacht speelt wel degelijk een rol. Een hart is een hart, en toch uiten hart- en vaatziekten zich niet op dezelfde manier. “Bij mannen zijn de symptomen van een hartaanval typisch. Ze hebben hevige pijn op de borst die uitstraalt langs de arm tot in de kaak. Bij vrouwen kondigt een hartaanval zich veel geniepiger aan. Ze zijn zonder duidelijke reden erg moe of hebben rug- of buikpijn”, legt dr. Nada Lakiss uit. Die atypische symptomen, in combinatie met de mythe dat vrouwen geen hart- en vaatziekten krijgen, hebben dramatische gevolgen: vrouwen verwaarlozen de symptomen en krijgen dus niet de zorg die ze nodig hebben, klinkt het bij de Belgische Cardiologische Liga. Bovendien zijn genderstereotyperingen hardnekkig. “Op de afdeling spoedeisende hulp worden vrouwen met klachten vaak minder serieus genomen dan mannen. Hun symptomen worden vaak onderschat. In veel gevallen krijgen ze een behandeling tegen hysterie of de diagnose van een psychische stoornis, zonder verdere zoektocht naar de echte oorzaak van de klachten. Door die vooroordelen zien we enorm veel hartproblemen over het hoofd”, zegt dr. Nada Lakiss.

Vrouwenziekten in de vergeethoek

In onze patriarchale samenleving bestaat een hardnekkig gendervooroordeel in de manier waarop ziekten worden besproken, gemediatiseerd en begrepen. Vrouwenziekten (zoals endometriose, polycysteus-ovarium-syndroom of pre-eclampsie na de bevalling) worden naar de achtergrond verdrongen en zijn minder bekend door een gebrek aan bewustzijn, onderzoek en financiering. Dat onbalans blijft niet zonder gevolgen voor de gezondheid van vrouwen. “Sommige hartaandoeningen komen alleen bij vrouwen voor. Onderzoekers (grotendeels mannen) hadden daar in het verleden maar weinig interesse voor. We zien de afgelopen jaren een groter bewustzijn en een duidelijke verbetering in de behandeling van deze aandoeningen bij vrouwen. Maar er is nog veel werk aan de winkel”, benadrukt dr. Nada Lakiss.

Tot slot is ook financiële onzekerheid, die vrouwen meer treft dan mannen, een grote factor van ongelijkheid in de toegang tot gezondheidszorg. Volgens de barometer ‘Vertrouwen en welzijn’ van Institut Solidaris zag 41 procent van de vrouwen in 2022 door geldgebrek af van minstens één medische behandeling. Bij mannen was dat 30 procent. Die trend kan ernstige gevolgen hebben, want vertraging in de medische behandeling kan de gezondheidsproblemen nog verergeren.

Maar het heeft ook een impact op andere aspecten van de gezondheid. “Veel vrouwen die in armoede leven (studentes, migranten, alleenstaande moeders, daklozen…) hebben bijvoorbeeld niet genoeg geld om maandverband te kopen. Die producten komen dan onderaan hun prioriteitenlijst te staan”, vertelt Veronica Martinez, directrice van de non-profitorganisatie BruZelle, die zich inzet voor menstruele gezondheid. Die vrouwen gebruiken dan bijvoorbeeld zakdoeken, stoffen die daar absoluut niet voor geschikt zijn of zelfs kranten. De risico’s voor lichaam (infecties, toxische shock…) en geest (isolement, vroegtijdig schoolverlaten, laag zelfbeeld, hoge mentale last…) zijn talrijk.

“Menstruatiearmoede verdient erkenning als probleem voor de volksgezondheid. Maar het thema wordt stiefmoederlijk behandeld omdat er een dubbel taboe op rust: armoede én menstruatie. Op openbare plaatsen zouden gratis menstruatieproducten moeten liggen, net zoals er toiletpapier is. Het gaat om een basisbehoefte”, benadrukt Veronica Martinez. “Als mannen zouden menstrueren, zou dit probleem veel ambitieuzer en globaler zijn aangepakt. Zowel wat de toegang tot oplossingen als wat het medisch onderzoek betreft”, besluit ze.