Barbara Sarafian: ‘Ik ben altijd met de ironie van het leven bezig’

Verkassen naar een plek waar de zon altijd schijnt. Daarover dagdroomt Barbara Sarafian als ze door het raam van resto Lepelblad naar buiten kijkt in de levendige Gentse binnenstad. Ze speelt al langer met de gedachte: vree leute maken onder het mom van ‘cohousing’ en zorg dragen voor elkaar. “Tina, we gaan naar de zon hè, op het einde van onze dagen van ons leven?”, schalt ze naar de uitbaatster die verderop in de zaal de tafels indekt voor de avondshift. “‘Geef mijn wandelstok eens,’ commandeer ik dan, ‘die van de animatie is daar!’” 

Met wie ze later ook haar living of rollator deelt, de actrice zal altijd samenhokken met het kind dat ze 50 jaar geleden was. “’s Morgens opstaan, om me heen kijken: kijk, het gras staat langer. Zonder meteen de bedenking te maken dat ik het straks zal moeten afrijden. Ik wil altijd onderzoekend blijven. Verwonderd zijn. Niet dat ik impulsief van vlinder tot vlinder dartel. Mais il faut que ça bouge. Als ik het vuur in me zou moeten temperen om beter in het plaatje te passen, zou me dat heel triest maken.”

Is vurigheid dan geen gepaste eigenschap in deze samenleving?

“Een vurig persoon wordt snel verkeerd gelezen. Ik hoor regelmatig van mensen dat ik intimiderend overkom. Misschien omdat ik zo dicht bij mijn kracht sta. Soms schiet ik inderdaad eens uit mijn sloffen. Dat duurt exact drie seconden. Mensen die me kennen, weten dat. Maar veel liever ben ik in balans. Als het belletje van je innerlijke waterpas niet in het midden zit, staat je muurtje scheef. Kinderen zijn daar heel gevoelig voor. Helaas zit er waarheid in de quote ‘Don’t grow up, it’s a trap’. In naam van een valse harmonie leggen volwassenen zichzelf restricties op in functie van ‘wat hoort’. Daar hoed ik me voor. Ik probeer heel goed naar mijn oerinstinct te luisteren.”

Hoe slaagt u erin om dicht bij uzelf te blijven?

“Mijn moederschap is de kapstok waaraan ik alles ophang. Ik heb in de ogen van mijn zoon gekeken toen die 26 jaar geleden geboren werd. Op dat moment heb ik voor mezelf bepaald: nu maak ik komaf met alles wat wringt voor mij. Ik zet mijn faalangst en het verlangen om te behagen opzij en begin gewoon keihard te werken. In het Vlaamse acteerlandschap heb je ook weinig keuze. Het is zwoegen om zelfs op je 55ste geen financiële zekerheid te hebben. In al die tijd heb ik ook jobs aangenomen waarvan ik nu zeg: mijn god, heb ik dat écht gedaan? Verstand op nul en alles geven, voor het geluk van je kind. Spijt heb ik niet. Nu durf ik zelfs te zeggen: doe het me maar eens na.” 

Als u achterom kijkt, bent u dan tevreden met uw carrière tot nu toe?

“Ik ben geen arrivist die fier vaststelt: hier moest ik staan, ik heb het gehaald. Elk perspectief verandert als je eenmaal op de plek van aankomst staat. Vaak constateer je dan: is het dit maar in het leven? Mijn voldoening haal ik niet zodanig uit mijn cv, wel uit de verwondering van mensen die me bezig zien. Bij Aanrijding in Moscou (de gelauwerde film van Christophe Van Rompaey uit 2008, red.) heb ik dat gevoel heel fel gehad. Mijn manier van spelen bleek nieuw en gedurfd. In een rol en genre bovendien die het publiek nog niet van me had gezien. Yes, dacht ik toen. Want ik wist van mezelf dat ik zoiets kon.”   

Hoe sterk was de roep naar roem voor u als jong meisje?

“Ik heb nooit echt die grote droom gehad van een carrière als actrice. De glitter en glorie van het wereldje zijn voor mij bijkomstig. Liever ben ik met de inhoud van mijn werk bezig dan te stralen op de rode loper. Ik ben een boetseerder die een homp klei ziet en denkt: kom, we gaan iets bouwen. (pauzeert) Ik denk wel dat ik gelukkig mag zijn dat ik vandaag goed gelezen word. Vroeger was dat niet altijd het geval, omdat ik nogal ongepolijst naar buiten kwam. Ironie is een vorm van humor die in Vlaanderen lang niet begrepen is. Intussen merk ik wel dat het publiek mee is. Als ik er in de jury van de Slimste Mens iets uit flap, voelen mensen de diepere lading. Ik ben altijd wel bezig met de ironie van het leven. Overal zit ik te malen op woordspelingen, geestige situaties of tegenstellingen. Een lachsalvo door een grap waarvoor je gewerkt hebt. Geleefd. Dat geeft pas echt voldoening.”

Vindt u het, met al uw huidige relativeringsvermogen, nog altijd belangrijk om door het publiek begrepen te worden?

“Ik geloof niemand die het omgekeerde beweert. Je wilt veel liever begrepen worden dan mooi, slank of glamoureus bevonden te worden. Begrijpen is beminnen. Wie niet goed begrepen wordt, moet de verantwoordelijkheid alleen bij zichzelf leggen. Ik heb het altijd de moeite waard gevonden om me te blijven tonen zoals ik ben. Dat is wat we allemaal moeten doen. Naar de zon dansen. Uitzoeken in welke lichtinval de diamant het meest weerkaatst.”    

Hoe makkelijk is het voor een vijftiger om nog te glanzen op het scherm?

“Er wordt doorgaans geschreven voor jongere actrices dan ikzelf. Voor scenaristen, veelal mannen, is het al niet makkelijk om zich te verplaatsen in de belevingswereld van een jonge vrouw. Laat staan om een vrouw van 50 te doorgronden met een nog zoveel complexere levenservaring. Een jonge vrouw is bovendien aantrekkelijker om naar te kijken. Dat weet de industrie ook. Prachtige rollen voor vrouwen van mijn leeftijd liggen niet voor het grijpen. Raakt me dat? Toch wel, omdat die blik eenzijdig is. Er zijn vrouwen die pas na hun 50ste een interessant leven beginnen te leiden. Alleen wordt een vrouw van die leeftijd niet verondersteld om nog zoveel dingen opnieuw te moeten onderzoeken en soms totaal verbouwereerd naar de transformatie van haar eigen lichaam te kijken.”

Hoe zeker bent u tegenwoordig van uw stuk?

(grinnikt) “Mijn twintigjarige ik zou regelmatig zuchten: ‘Ben je daar nu nóg niet uit?’ Ik twijfel nog altijd over de juiste richting. Maar ik heb het stuur wel zelf in handen. In het verleden heb ik de controle een paar keer laten varen, in naam van de liefde en de romantiek. Dat overkomt me niet meer. Ik ben voorzichtiger geworden. Al zorg ik er wel voor dat cynisme nooit in mijn leven zal sluipen.”