Onlineparticipatie: De burger spreekt (en luistert) nu ook digitaal

Burgerparticipatie was lang een zaak van infoavonden en papieren raadplegingen. De crisis duwde overheden versneld online. Welke troeven heeft technologie in inspraak? En wat zijn de uitdagingen voor de digitale democratie via onlineparticipatie?

Overheden hebben stilaan de digitale afslag genomen. Niet alleen de vereisten rond de openbaarheid van bestuur spelen daarin mee, maar ook het inzicht dat burgers beter bijtijds betrokken worden bij de ontwikkeling van projecten.

Digitale inspraak

“De crisis heeft de digitale beweging nog versneld”, ziet Wietse Van Ransbeeck, CEO van CitizenLab. “Heel wat gemeenteraden zijn bijvoorbeeld voor het eerst aan de slag gegaan met online videotools om hun zittingen te kunnen laten doorgaan. Ook lopende plannen rond mobiliteit of stadsvernieuwing – waar participatie inmiddels een verplichting is – konden niet zomaar worden stilgelegd. Dat heeft heel wat lokale besturen tot bij ons gebracht met de vraag: hoe kunnen we met een digitaal alternatief toch inspraak blijven organiseren?”

Actief luisteren en in dialoog

Waar onlineparticipatie tot op vandaag vaak nog gericht is op het vergaren van stemmen en individuele input, ziet CitizenLab het breder. “Ons platform werkt met twee dynamieken: burgers kunnen hun zeg doen over de plannen en projecten in hun stad of buurt, maar ze kunnen ook zelf nieuwe acties op de agenda zetten. Die actieve burgerinitiatieven zijn alvast een interessante toevoeging aan de traditionele, top-downvormen van participatie. De grote vraag voor onlineparticipatie blijft: hoe kunnen we mensen ook aan het luisteren krijgen? Hoe kunnen we ze in dialoog laten gaan?”

In respons daarop voegde CitizenLab een extra module toe aan zijn platform, licht Van Ransbeeck toe. “In een virtuele workshop kunnen kleine groepjes meningen en ideeën met elkaar uitwisselen. Die meerwaarde van offlinecommunicatie vinden overheden nu dus ook bij onlineparticipatie.

“Met taaltechnologie en artificiële intelligentie groeperen we ideeën en commentaren tot prioriteiten.”

Inspraak wordt toegankelijker

Dialoog is belangrijk, want als jij een lokale handelaar bent en ik pendel dagelijks naar de binnenstad, dan hebben wij heel andere belangen bij een autovrije binnenstad. Je moet elkaars perspectief kunnen begrijpen om tot een gedragen consensus te komen.” Een eenzijdige switch naar digitaal is niet de oplossing, aldus Van Ransbeeck. Die ligt in de combinatie van online- en offlineparticipatie. “Ik denk dat de crisis ons in de toekomst sneller zal doen denken: hoeft dit wel een fysieke bijeenkomst te zijn? Je maakt inspraak toegankelijker als mensen ook van thuis uit kunnen deelnemen in plaats van dat ze op een dinsdagavond naar het gemeentehuis moeten komen.”

Input verwerken

Waar zo’n avond voordien ongeveer vijftig man op de been bracht, kan dat in een virtuele setting een veelvoud worden. “De uitdaging is dat je die input ook allemaal moet verwerken. Voor het meerjarenplan van de stad Leuven verzamelden we bijvoorbeeld 2.500 ideeën van burgers. Begin daar als ambtenaar maar eens aan. Vorig jaar hebben we de Innovative Starters Award van Innoviris gewonnen voor het Brusselse Gewest. Met die subsidie zijn we nu de taaltechnologie in ons systeem verder aan het ontwikkelen. Met artificiële intelligentie screent die alle ideeën en commentaren semantisch en groepeert gelijkaardige input. Zo krijg je als overheid sneller zicht op de prioriteiten. Een grote verlichting in werkdruk en in tijd.”

Politieke vernieuwing

Als IT-bedrijf werkt CitizenLab op de splitsing tussen softwareontwikkeling enerzijds en politiek en bestuurskunde anderzijds. “De samenwerking met lokale overheden geeft een bijzondere voldoening omdat je er als onderneming rechtstreeks veel impact mee kunt creëren. Je verdiept je in thema’s met een publiek belang. Om die reden zie ik de volgende jaren meer en meer bedrijven maatschappelijk ondernemen. Brussel heeft als administratief centrum van Europa in elk geval veel potentieel in Government Technology. Op het domein van politieke vernieuwing zien we meer spelers naast ons verschijnen. Wat ons betreft is dat een goede ontwikkeling. Hoe meer expertise, hoe sneller we tot een goed – lees: transparant en geïnstitutionaliseerd – model voor burgerparticipatie kunnen komen.”