Zorg botst op de grenzen van ziekenhuisinfrastructuur
Investeren in ziekenhuisinfrastructuur is investeren in de kwaliteit van de zorg. Toch huizen veel zorginstellingen in verouderde gebouwen. Is dit een indicator dat onze gezondheidszorg in het algemeen achterop hinkt?
“Er wordt in de zorgsector heel symptomatisch gewerkt”, steekt Jo De Maesschalck, business manager van M4 architecten en ingenieurs van wal. “Dat lijkt logisch, maar het weerhoudt ons ervan preventief te werken en een duurzaam beleid uit te bouwen. Dat zou de kwaliteit van de zorg ten goede komen.” Gezondheidszorg maakt deel uit van onze maatschappij maar wordt nog al te vaak als een aparte wereld gezien, begrensd door de muren van een ziekenhuisgebouw. Door de beperkingen van deze visie aan te kaarten, praat De Maesschalck eigenlijk tegen zijn eigen winkel – M4 architecten is een architectenbureau gespecialiseerd in de bouw van ziekenhuizen.
“Digitale apps en wearables die bepaalde facetten van onze gezondheid monitoren, zoals het hartritme of de suikerspiegel, kunnen de druk op het ziekenhuis verlichten.” De grote doorbraak van deze technologie blijft voorlopig uit. Volgens De Maesschalck ligt de verklaring enerzijds bij de angst dat privégegevens in verkeerde handen zouden belanden, en anderzijds bij de financieringsstructuur van het systeem. Als artsen een patiëntbezoek willen aanrekenen, is het bijna altijd noodzakelijk de patiënt fysiek te zien.
De winstmarges van een ziekenhuis zijn klein en er is weinig budget voor ziekenhuisinfrastructuur. Hierdoor blijven ziekenhuizen in gebouwen zitten die al jarenlang afgeschreven zijn. “De regel geldt dat ziekenhuisinfrastructuur dertig jaar mee kan. In realiteit dateren sommige gebouwen van 1950”, klinkt het.
Een gebouw van 60.000 vierkante meter moet ook voor haar ruime omgeving een meerwaarde vormen.
Omdat een totaalrenovatie met een te groot kostenplaatje komt, wordt er veelal gerenoveerd en bijgebouwd. “Op deze manier worden brandjes geblust, maar verandert er weinig structureel.” De meeste oude gebouwen kennen geen eenvoudige skeletstructuur. Daar zijn weinig aanpassingen mogelijk. “Je kunt een oude ziekenhuisvleugel ombouwen tot een polikliniek. Maar je kunt er geen gespecialiseerde ziekenafdeling in onderbrengen.”
Flexibel bouwen is een trend van de laatste twintig jaar, al schieten ook veel recente gebouwen nog tekort. “Ook bij een volledige nieuwbouw moet de kostprijs worden gedrukt, nieuwe ziekenhuizen zijn niet altijd gebouwd met klimaatadaptatie in het achterhoofd.” In Nederland wordt een ziekenhuis opgetrokken dat volledig fossielvrij is. Het kan dus wél, zegt Jo De Maesschalck. “Met M4 architecten realiseerden we het nieuwe ziekenhuis AZ Alma dat in 2017 in gebruik werd genomen (maar al in 2010 ontworpen werd). In deze nieuwbouw kan 25 procent van de energie opgewekt worden met een warmtepomp. Maar voor een groot deel richt het ziekenhuis zich nog op fossiele brandstoffen.”
Er worden stappen vooruit genomen, benadrukt de expert, maar de klimaatverandering beweegt sneller. Een uitdaging die we per definitie als samenleving het hoofd moeten bieden. “Ook de sociale aspecten van een ziekenhuis vergeten we vaak. De link met de omgeving is belangrijk. Een gebouw van 60.000 vierkante meter dat instaat voor de zorg van mensen moet ook voor haar ruime omgeving een meerwaarde vormen.” Het staat vast: zorg is geen eiland. Om antwoorden te formuleren op toekomstige uitdagingen, is het misschien noodzakelijk eens te kijken naar de infrastructuur – en de enge focus daarop.