koolzaad
R&D

Wetenschappelijke doorbraak dankzij biotechnologie in koolzaadteelt

23.08.2017
door Fokus Online

De koolzaadteelt kampt ieder jaar met opbrengstverliezen door peulen die te vroeg openbreken bij stormweer. Een ernstig probleem waar wetenschappers van het Gentse innovatiecentrum voor plantenbiotechnologie van Bayer een antwoord voor zochten èn vonden.

Men verbouwt koolzaad op grote schaal. Wereldwijd gaat het om 35 miljoen hectare. Dat stemt overeen met de grootte van Spanje. Na soja is koolzaad het tweede belangrijkste oliegewas dat door boeren gecultiveerd wordt. “De laatste 20 jaar is er een enorme toename van de productie dankzij de interesse in plantaardige olie en het gebruik van biodiesel”, aldus Benjamin Laga, die sinds 2005 het project voor een betere koolzaadvariëteit leidt, binnen het innovatiecentrum voor plantenbiotechnologie van Bayer. “Lange tijd kampte koolzaad met beperkingen, maar dankzij veredelingsprogramma’s sinds de jaren 70 kwamen er varianten op de markt die koolzaadolie tot een ideale voedingsolie maakten.”

Helaas stellen oogsten van koolzaad dikwijls teleur, doordat peulen te vroeg openbreken bij stormweer. Daarom riep Bayer het project in het leven met naast Benjamin Laga, ook Bart Lambert en Bart den Boer als belangrijke wetenschappers. “Het project is een typisch voorbeeld van een innovatietraject”, vertelt Laga. “Het was een traject van vallen en opstaan, van durven iets anders te doen. Van collaboratie tussen de academische wereld en de private sector.”

Het onderzoeksproject kende grofweg drie fasen. Bij de start kwam het Gentse team in contact met professor Yanofsky van de University of California San Diego. Hij was actief met onderzoek op modelschaal naar genen die verantwoordelijk zijn voor de bloem- en vruchtontwikkeling van de zandraket, een eenjarige plant uit de kruisbloemenfamilie. Yanofsky spoorde de genen op die betrokken zijn bij de aanleg van een naad in de peul. “Op basis van zijn onderzoek en door genetische modificatie konden wij die genen uitschakelen en bevestigen dat ze dezelfde rol vervulden in koolzaad”, aldus Laga. Maar genetische modificatie is een duur proces en de Europese Unie omarmt de techniek niet.

Dankzij veredelings-programma’s kwamen er koolzaadvarianten die koolzaadolie tot een ideale voedingsolie maakten. — Benjamin Laga

Ook met het alternatief, chemische mutagenese, werd in eerste instantie nog niet het gewenste resultaat bereikt. Mutagenese is een stralingsbehandeling ,waarbij het DNA van zaden geraakt wordt. Laga: “Bij koolzaad had klassieke mutagenese echter geen kans van slagen. Omdat genen er in meerdere exemplaren aanwezig zijn. Daarom sloegen wij een nieuwe weg in door een selectie van mutaties op DNA-niveau uit te voeren.” Hierdoor kon het team alle exemplaren van de doelgenen in koolzaad uitschakelen. Het gevolg hiervan: in plaats van peulen bleven er tubes over, die wel resistentie vertoonden tegen verlies. Maar niet langer oogstbaar waren. Het teleurstellend effect was een verminderde opbrengst.

Het team moest verder op zoek met als uitdaging. Hoe kunnen we zonder de doelgenen volledig uit te schakelen een product krijgen met een gewenst sterkte-effect? “Wij spoorden het gen op dat betrokken is bij de aanleg van een naad in de peul. Door het gen via een mutatie subtiel te veranderen, eerder dan uit te schakelen, verhoogden we de sterkte van de peul voldoende. Zo verliest de plant zijn zaad niet, terwijl men het koolzaad toch nog met een maaidorser kan oogsten.” Die wetenschappelijke doorbraak bleef niet onopgemerkt. De Gentse onderzoekers ontvingen hiervoor de prestigieuze tweejaarlijkse Otto Bayer medaille in 2016, de hoogste R&D-onderscheiding.

Men commercialiseerde de techniek bovendien in 2014 in Canada, waar het een groot succes is. De adoptie van de technologie verliep er zeer vlug. Momenteel maakt men de koolzaadvariëteiten met deze nieuwe eigenschap klaar voor de Europese markt. Laga: “De nieuwe variëteit leidt tot minder stress bij de boer, betere opbrengsten en een lagere koolstofdioxide-uitstoot. Bovendien is de kwaliteit van het zaad beter en het gewicht hoger. Onderzoek en ontwikkeling is een werk van lange adem. Door samenwerking met partners hebben wij een mooi resultaat geboekt dat de reputatie van het Gentse innovatiecentrum van Bayer verder versterkt.”

Meer over…

Bayer is een wereldwijd opererende onderneming met kernactiviteiten in de Life Science-sectoren van de gezondheidszorg en de landbouw. Bayer wil met zijn producten en diensten de mens tot nut zijn en bijdragen aan een hogere levenskwaliteit. Tegelijkertijd creëert Bayer waarde via innovatie, groei en een hoog winstpotentieel.

Vorig artikel
Volgend artikel