CMR
Chemie

Vervangingsbeleid in de praktijk

Bij de Gemeente Tilburg is recent een nieuw Arbobeleid geformuleerd, waarin CMR-stoffen expliciet zijn meegenomen. Vervangingsbeleid staat hoog op de gemeentelijke agenda. Met gebruikmaking van Toxic wordt de inventarisatie van stoffen alsmede de vervanging gestructureerd aangepakt.

Bij de Gemeente Tilburg is recent een nieuw Arbobeleid geformuleerd, waarin CMR-stoffen expliciet zijn meegenomen. Vervangingsbeleid staat hoog op de gemeentelijke agenda. Met gebruikmaking van Toxic pakt men de inventarisatie van stoffen alsmede de vervanging gestructureerd aan.

De gemeente Tilburg is met 218.000 inwoners de zes na grootste gemeente in Nederland. In 2017 was zij reeds begonnen met het vervangen van CMR-stoffen: carcinogeen, mutageen, reprotoxisch. Met gebruikmaking van Toxic vanaf 2019 pakt men de inventarisatie van alle stoffen evenals de vervanging meer gestructureerd aan.

Verspreide locaties

De vervanging is een grote operatie, omdat stoffen zijn te vinden op zo’n 140 locaties van deze Brabantse gemeente. Het gaat onder meer om 29 buitensportlocaties, 30 binnensportlocaties, waaronder diverse zwembaden en ijsbanen, verschillende dijkgemalen, milieustraten en werkplaatsen, onder meer voor inzamelvoertuigen, gladheidsbestrijding en groenvoorziening.

De operatie wordt met veel verve geleid door Michel van Dijk, inmiddels vijf jaar adviseur KAM (kwaliteit, Arbo en milieu) en tevens hoofd BHV-organisatie van de Gemeente Tilburg. Een van zijn taken is het beheren van de kwaliteitssystemen en milieuvergunningen bij onder meer het Brabants Afvalteam. Michel was in een eerdere baan bij Albron ook reeds geruime tijd KAM-consultant. Het streven van deze cateringorganisatie was en is er op gericht om op zo’n duizend locaties groene alternatieven te introduceren van producten.

Vervangingsbeleid is actueel

Er ontstaat een toenemende druk op organisaties om het gebruik van gevaarlijke stoffen te vermijden. Dat is een gevolg van de regelgeving rond CMR-stoffen. De Arbowet staat hierbij centraal: de werkgever heeft een zorgplicht ten aanzien van veiligheid en gezondheid van de werknemers. Bij de Gemeente Tilburg werken vele tientallen mensen met producten die CMR-houdend zijn.

De Arbowet staat centraal: de werkgever heeft een zorgplicht ten aanzien van veiligheid en gezondheid van de werknemers.

Organisaties hebben, nog afgezien van de regeldruk, logischerwijs ook geen zin in de strenge registratieverplichtingen voor CMR-stoffen. Zij moeten namelijk op naam van de betreffende blootgestelde werknemers de registratie bijhouden (Arbobesluit artikel 4.15 lid 1). Bij de Gemeente Tilburg formuleerde men recent een nieuw Arbobeleid, waarin CMR-stoffen expliciet zijn meegenomen. Vervangingsbeleid staat daarbij hoog op de gemeentelijke agenda.

Nieuwe regeling

Voorts zit geen enkele organisatie te wachten op aansprakelijkheidsclaims. Sinds 1997 is de bewijslast omgekeerd. Vóór 1997 moest de werknemer bewijzen dat zijn werkgever was tekortgeschoten in zijn zorgplicht en moest hij het causaal verband aantonen tussen zijn letsel en de werkomstandigheden. In de regeling vanaf 1997 hoeft de werknemer alleen aannemelijk te maken dat hij schade heeft geleden door de uitoefening van zijn werkzaamheden. Het is vervolgens aan de werkgever om aan te tonen dat dit niet zo was.

Aanpak aan de bron staat voorop

Een goed vervangingsbeleid voor gevaarlijke stoffen is een beleid dat gericht is op aanpak aan de bron. Dat is de hoogste stap in de arbeidshygiënische strategie. Daarna pas volgen andere maatregelen.

De arbeidshygiënische strategie heeft de volgende elementen en stappen:
1. Elimineren van de bron;
2. Maatregelen nemen in de overdrachtsweg van bron naar mens: maatregelen aan de bron en direct om de bron;
3. Maatregelen treffen in de omgeving;
4. Organisatorische maatregelen nemen;
5. Persoonlijke beschermingsmiddelen gebruiken.

In deze reeks van beheersmiddelen om risico’s te reduceren moet men een hiërarchische volgorde aanhouden, van één naar vijf. De werkgever moet dus eerst de mogelijkheden op een hoger niveau onderzoeken. Pas daarna kan hij besluiten maatregelen op een lager niveau te nemen. Het is alleen toegestaan maatregelen op een lager niveau te nemen als daar goede redenen voor zijn.

Inventarisatie gevaarlijke stoffen

Tilburg startte dit jaar met een grondige inventarisatie van aanwezige stoffen op de naar schatting 140 locaties van de gemeente. Binnen de Gemeente Tilburg zijn er negentien afdelingen. De afdeling Facilitair heeft bij de vervanging van CMR-stoffen het voortouw genomen. Eén medewerker werd vrijgemaakt voor de inventarisatie en heeft vervolgens alle panden bezocht. Circa 500 stoffen werden in Toxic ingevoerd.

Op maat gemaakt

Toxic is een maatwerkproduct van Sdu, je betaalt alleen voor de stoffen die je nodig hebt. Dankzij de online database voldoe je aan de wettelijke verplichtingen (Arbowet) voor inventarisatie, registratie, informatievoorziening en risicobeheersing rondom gevaarlijke stoffen. Dat is belangrijk, maar belangrijker is dat men zo de veiligheid van medewerkers borgt.

Uit een nadere bestudering van die 500 stoffen bleek dat circa 100 zijn aan te merken als CMR-houdend. Van dat aantal kijkt Michel van Dijk niet op: “Je komt bijvoorbeeld ethanol tegen dat in ruitenwisservloeistof zit. Ethanol is een CMR-stof. Dat geldt ook voor zwavelzuur, dat gebruikt men om de waterkwaliteit op peil te houden.”

Een belangrijke rol voor inkoop

In Brabant bestaat het Brabants Afvalteam (BAT), een afdeling van de gemeente Tilburg die zorgt voor de afvalinzameling van Tilburg en gemeenten in omstreken. BAT heeft voorts ongeveer 3.500 bedrijfsklanten. In Nederland is voorts Midwaste actief, een coöperatieve vereniging van dertien regionale afval- en reinigingsbedrijven. Door deze samenwerking van bedrijven en de regievoering door Midwaste, optimaliseert men de verwerking van afval tot nieuwe grondstof continu. Zo werkt men efficiënt aan een circulaire economie. Een aantal van de leden werkte reeds met Toxic. Omdat de leden van Midwaste ook streven naar zoveel mogelijk gezamenlijke inkoop – denk aan de inkoop van vele afvalcontainers – sloot men voor Toxic één contract met Sdu af. Een contract waarbij ook BAT, een afdeling van de Gemeente Tilburg, is aangehaakt.

Centrale aanschaf

Gezamenlijke inkoop is voor de Gemeente Tilburg een belangrijk onderwerp. Inkoop vond lange tijd sterk decentraal plaats bij de vele, en heel verschillende afdelingen. Recent is de gemeente gestart met meer centrale aanschaf van goederen en diensten. Door de versnippering kocht men CMR-houdende producten ook decentraal in. Dat is niet alleen weinig efficiënt (geen schaalvoordelen door volumebundeling), maar wat specifiek CMR-producten betreft leidde die versnipperde inkoop ook tot onvoldoende kennis over die producten. “Door in je aanbestedingen op te nemen dat je een alternatief zoekt voor een product met een CMR-stof spijker je als het ware aan de voordeur de zaak al dicht, en komen er geen CMR-houdende producten meer binnen”, aldus Michel van Dijk.

Stand van zaken en vervolg

De inventarisatie moet men nog afronden omdat is gebleken dat men een en hetzelfde CMR-product in een grote verscheidenheid op de verschillende werkvloeren aantreft. Primair in de arbeidshygiënische strategie is het elimineren van de bron: een CMR-product vervangen door een alternatief zonder CMR-stof. Sommige producten zullen zich mogelijk niet of pas op termijn laten vervangen, verwacht de KAM-adviseur. Hiervoor werd reeds zwavelzuur genoemd. Maar ook chloor is een voorbeeld, dat ook wordt gebruikt om zwembadwater schoon te houden. De installaties van een ijsbaan en zwembad werken in nauwe samenwerking met die genoemde producten. “Mogelijk zijn deze producten alleen te vervangen als de installatie door een ander soort wordt vervangen. Met dat laatste zijn hoge kosten gemoeid die alleen te rechtvaardigen zijn bij nieuwbouw dan wel renovatie”, denkt Michel.

Tips

Op basis van zijn recente ervaring met vervangingsbeleid in de praktijk bij deze grote Nederlandse gemeente geeft KAM-adviseur Michel van Dijk de volgende tips. Tips waar je je voordeel mee kunt doen als je vervangingsbeleid wilt concretiseren:

  • Begin met een gedegen, volledige inventarisatie;
  • Maak op basis van de uitkomsten van de inventarisatie de afweging hoe verder te gaan;
  • Maak alle belanghebbenden deelgenoot van het vervangingsbeleid,
  • Vertel mensen met welke (CMR-)producten zij werken en wat de risico’s van die producten zijn;
  • Betrek ook de inkoopafdeling. Inkoop kan de deur voor gevaarlijke stoffen op de knip houden: ‘voorkomen is altijd beter dan genezen’.
19.03.2020
door Fokus-online.be

Ontdek meer

Vorig artikel
Volgend artikel