Zo verkleinen we de digitale kloof
Digitalisering gaat steeds sneller, maar wat als er daardoor mensen achterblijven? Digitale inclusie en welzijn zijn vandaag belangrijker dan ooit, iets wat COVID-19 duidelijk aantoonde. Deze drie experts leggen uit hoe we iedereen op een gezonde manier meekrijgen in onze digitale wereld.
Ilse Mariën
Senior researcher bij imec-SMIT-VUB
Beleidsadviseur digitale inclusie
Hoe groot is de digital gap?
“Het risico op digitale uitsluiting is geen vaststaand gegeven. Het is niet enkel gelinkt aan leeftijd of opleidingsniveau, want door de snelheid van digitalisering loopt iedereen risico op digitale uitsluiting. Digitale inclusie gaat evengoed over een CEO die met pensioen gaat en tegen een muur loopt omdat diens assistent jarenlang het digitale op zich nam. Ook missen lang niet alle mensen in armoede digitale vaardigheden. Sommigen hebben misschien minder toegang tot een computer of internet, maar weten wel heel goed hoe digitale technologie werkt. Het is niet zomaar een kloof tussen mensen met een computer en diegene zonder. Het verhaal is veel complexer en genuanceerder.”
Hoe kunnen we digitale ongelijkheid verkleinen en digitale inclusie verhogen?
“Voor corona moest ik echt tegen deuren duwen om digitale inclusie op de beleidsagenda te krijgen. Maar toen de lockdown er kwam gingen de ogen open. Iedereen ervaarde het probleem wel. Misschien kon je plots je moeder niet meer zien, of snapte je niet hoe een videocall werkte. Nu is er gelukkig op Vlaams niveau aandacht voor digitalisering, en willen beleidsmakers zorgen dat we zo veel mogelijk mensen meehebben. Digitale inclusie verbeteren vraagt wel digitaal levenslang leren.Terwijl we daar in Vlaanderen volledig achterlopen tegenover andere landen. We hebben daar geen cultuur rond. Opleidingen en vormingen moeten inherent deel uitmaken van je werktraject, of je nu achter een computer werkt of niet.”
Wat betekent digitaal welzijn voor jou?
“Er moet meer fundamenteel onderzoek gebeuren rond digitaal welzijn. Al van voor corona zien we een stijging van het digitale fatalisme. We weten ook niet wat de impact van de lockdown daarop is. Wat bijvoorbeeld met al die videocalls? Dat is misschien gemakkelijker, maar werknemers en studenten verliezen ook broodnodige adempauzes. Ook moeten we meer inzetten op basisrechten. We moeten bijvoorbeeld bepalen of internet een basisrecht is, en of rechten zoals wonen, onderwijs of gezondheid gegarandeerd blijven in een digitale samenleving. Dat zijn fundamentele vragen die we moeten onderzoeken, en waarvoor we waar nodig oplossingen moeten vinden.”
Ulrich Petré
Expert digitalisering en ICT
VDAB
Hoe groot is de digital gap?
“Er is een digitale kloof die heel duidelijk zichtbaar werd door corona. Vanaf het begin van de lockdown kwamen mensen met minder digitale vaardigheden in een isolement terecht. Als je die vaardigheden wel had, dan kon je makkelijk online chatten of shoppen, maar als je geen toegang had tot het digitale, dan viel dat tekort op. Dit zag je vooral bij de lagere inkomens of de oudere leeftijden. Digitale ongelijkheid zorgt er ook voor dat je verder van de arbeidsmarkt en de samenleving komt te staan. Het heeft een impact op welzijn en inkomen. Personen die digitale vaardigheden aantonen tijdens de sollicitatie hebben bijvoorbeeld 7 procent meer kans om aangeworven te worden.”
Hoe kunnen we digitale ongelijkheid verkleinen en digitale inclusie verhogen?
“We moeten drempels wegwerken. Ten eerste moet je mensen toegang geven. Ze moeten dus tegen een betaalbare prijs internet en een computer krijgen. Als je in armoede leeft ga je niet 80 euro per maand betalen voor je abonnement. Daarnaast heb je te maken met de mindset en skillset: je moet de mensen dus motiveren en digitale vaardigheden aanleren. Ten slotte moeten ze tools leren gebruiken. Dit mag echter nooit eenheidsworst worden, we moeten gaan naar maatwerk. Ieder individu heeft eigen noden, en die moeten we detecteren en invullen. Ook moeten mensen op een laagdrempelige manier ondersteuning krijgen, vanuit bijvoorbeeld de bibliotheek, het OCMW of de VDAB.”
Wat betekent digitaal welzijn voor jou?
“We moeten bewust zijn van de mentale, lichamelijke en sociale gezondheidsrisico’s van technologie. De smartphone is voor velen een verlengde van hun arm geworden. Vier op de tien gebruikers voelt zich verloren zonder. Je brein wordt continu geprikkeld waardoor je stress en concentratieproblemen krijgt en zaken minder goed onthoudt. Je moet een balans zoeken tussen het digitale en je mentale, lichamelijke en sociale gezondheid. Die is voor iedereen verschillend, maar je kunt beginnen met enkele vragen: slaap je goed ‘s nachts? Beweeg je voldoende? Kun je je focussen tijdens het werk? We moeten ook stoppen met multitasken. Het schakelen kost tijd en energie en leidt tot concentratieproblemen en fouten.”
Martine Tempels
Senior vice president Telenet Business
Oprichter CoderDojo Belgium
Hoe groot is de digital gap?
“De digitale kloof bestaat zeer pertinent. Volgens een studie van de Koning Boudewijnstichting bestaan er drie kloven. 10 procent van de mensen in België heeft geen kwaliteitsvolle vaste connectie tot internet. Dat is erg veel. Dat gaat niet alleen over vast internet, maar ook bijvoorbeeld toegang tot pc’s is een probleemgebied. Dan is er een kenniskloof, want zelfs áls je toegang hebt, dan heb je nog niet altijd de basisvaardigheden en mediageletterdheid om er iets mee te doen. Hier zien we dat 32 procent over zwakke digitale vaardigheden beschikt, en 8 procent over helemaal geen. Dat leidt tot een derde kloof: mensen die geen cruciale diensten zoals e-commerce of e-gov kunnen gebruiken.”
Hoe kunnen we digitale ongelijkheid verkleinen en inclusie verhogen?
“Het is een en-en-enverhaal. Dit is een probleem dat te groot is voor één partij om op te lossen. Alle actoren moeten samenwerken, dat gaat over overheden, maar ook over bedrijven, onderwijs, academici en het middenveld. We hebben bij CoderDojo bijvoorbeeld problemen om jongeren in kansarmoede te bereiken voor onze programmeerworkshops, zelfs wanneer we hen gratis computers laten gebruiken. In dat geval moeten we dus samenwerken met middenveldsorganisaties om ook die groepen te bereiken. We moeten samenwerken om die stap kleiner te maken. Onderwijs of de overheid kan dit niet alleen, ook bedrijven moeten hun verantwoordelijkheid opnemen.”
Wat betekent digitaal welzijn voor jou?
“Digitaal welzijn betekent het digitale kritisch benaderen. Je moet jezelf durven afvragen of je echt constant naar je sociale media moet kijken. Ondertussen is gameverslaving bij jongeren evengoed een probleem. Digitaal welzijn heeft te maken met problemen bespreekbaar maken, en digitale technologie op een goede manier leren gebruiken. Met het thuiswerken zagen we bijvoorbeeld dat technologie veel toegevoegde waarde heeft. We kunnen nu rustiger werken, en files vermijden. Maar dat moet gecombineerd worden met sociaal contact en naar buiten gaan. Je kunt het vergelijken met alcohol. Af en toe een glaasje is niet erg, maar als je constant grote hoeveelheden drinkt, dan is dat slecht voor je gezondheid.”