Een duurzame toekomst zal met chemie zijn, of zal niet zijn
De chemiesector torst al jaren een slechte reputatie van CO2-vervuiling mee. Toch is er wellicht geen enkele sector die de afgelopen decennia meer inspanningen heeft gedaan om te verduurzamen. In die mate zelfs dat de limieten bijna zijn bereikt en nu naar radicale transformaties moet worden gekeken.
De chemische sector heeft de voorbije dertig jaar sterk ingezet op procesefficiëntie, met als gevolg meer productie met minder energie en minder grondstoffen. Deze efficiëntiewinst resulteert niet alleen in een economisch voordeel, maar is logischerwijs ook positief voor het klimaat. “Als je de cijfers bekijkt, kun je niet om de vaststelling heen dat de chemiesector de voorbije decennia de grootste klimaatinspanningen heeft geleverd”, zegt Gert Verreth, woordvoerder van essenscia, de Belgische federatie van de chemische industrie en life sciences. “De CO2-uitstoot is de voorbije 25 jaar gehalveerd, terwijl de productie is toegenomen. Bovendien is 95 procent van de producten die je koopt en de materialen die je gebruikt rechtstreeks te linken aan de chemiesector. Dit betekent dat we voor een klimaatneutrale samenleving heel wat chemieproducten nodig zullen hebben. Een duurzame toekomst zal met chemie zijn, of zal niet zijn.”
“Om de uitstoot verder te doen zakken tegen 2030, en zeker om klimaatneutraal te zijn tegen 2050, zal een radicale transitie naar nieuwe waardeketens nodig zijn”, zegt Pieter Nachtergaele, postdoctoraal onderzoeker in de onderzoeksgroep Sustainable Systems Engineering (STEN) aan UGent. “De hoekstenen van de industrie zijn nog steeds fossiele grondstoffen en grote, niet-flexibele installaties met een enorme energievraag. Om klimaatneutraal te worden, moeten we overstappen van deze lineaire en fossiele waardeketen naar circulaire en bio-gebaseerde alternatieven.”
Op dat vlak blijkt onze regio ideaal als ‘proeftuin’. “Vlaanderen beschikt over de grootste en gespecialiseerdste chemiecluster van Europa en is de ideale testlocatie om pioniersprojecten uit te proberen in een industriële context”, legt Verreth uit. “Zoals chemische recyclage waarbij je kunststofafval omzet in een herbruikbare grondstof, of experimenten met technologieën om CO2 uit productieprocessen op te vangen en vervolgens ondergronds op te slaan of te hergebruiken. Deze cruciale klimaattechnologie heeft het potentieel om de uitstoot in de havenregio’s tegen 2030 te halveren.”
Voor de ambities die voor ons liggen, hebben we nood aan een radicale industriële transformatie.
Geen tijd verliezen
Het is alleen te hopen dat die nieuwe technologieën en projecten op tijd geïntegreerd geraken. “De chemische industrie is vrij log, en het ontwikkelen en implementeren van nieuwe technologieën duurt vaak tientallen jaren”, zegt Nachtergaele daarover. “Dat is ook logisch, aangezien veiligheid de prioriteit is en blijft binnen de sector. Je kunt niet zomaar technologieën die nog in een vroege fase van de ontwikkeling zitten industrieel gaan implementeren. Er zijn veel duurzamere technologieën die vandaag aan de deur kloppen, en om de klimaatdoelen in 2050 te behalen moeten we die deur zo wijd mogelijk openen. Er is geen tijd te verliezen.”
En wat met vervuiling? “We mogen ons inderdaad niet blindstaren op enkel energie en CO2-emissies”, antwoordt Nachtergaele. “De chemische industrie heeft ook een verantwoordelijkheid om milieuverontreiniging en sociale ongelijkheid tegen te gaan. Zoals het affakkelen van vrijkomende gassen, of plasticafval in onze oceanen. De noodzakelijke transitie binnen de chemische industrie kan pas duurzaam zijn als ze ook rekening houdt met de verschillende ecologische, economische en sociale gevolgen wereldwijd.”
“Voor de ambities die voor ons liggen, hebben we nood aan een radicale industriële transformatie”, besluit Verreth. “We moeten niet alleen op een andere manier produceren, zowel wat grondstoffen als wat energiebronnen betreft, ook wat we maken moet nog milieuvriendelijker en beter recycleerbaar of herbruikbaar zijn. Alle puzzelstukjes moeten op de juiste plaats vallen voor de dubbele uitdaging waar we voor staan: enerzijds doorbraaktechnologieën en energieoplossingen ontwikkelen voor verdere CO2-reductie, anderzijds concurrentieel blijven in een geglobaliseerde economie waarin andere landen en werelddelen vaak veel minder strenge klimaatregels hanteren en hun industrie omvangrijke steunpakketten toeschuiven.”