De logica van patiëntenparticipatie in de zorg

We zien vandaag dat in alle aspecten van de samenleving de burger of consument meer inspraak krijgt bij beslissingsvorming. Dan denken we maar aan de burgerplatformen in verschillende Vlaamse steden. Waarom zou dat in de zorg dan anders zijn? De patiënt mee laten beslissen over zijn zorg vormt met andere woorden een van dé fundamenten van gezondheidszorg in de 21ste eeuw.

Volgend op de tendens van meer burger- en consumenteninspraak klinkt ook in de zorg steeds luider de vraag naar patiëntenparticipatie. Maar dat is niet zo evident als het misschien wel lijkt. “Patiëntenparticipatie beïnvloedt namelijk op een heel directe manier de relatie tussen zorgverlener en patiënt”, licht Hans Struyven toe. Hij is algemeen directeur van Regionaal Ziekenhuis Heilig Hart Tienen (RZ Tienen), een zorginstelling die al langer dan vandaag voluit de kaart trekt van patiëntenparticipatie.

Zorg in dialoog

“Het vertrekt vanuit het gegeven dat patiënten partner zijn in het kwaliteitssysteem, en niet louter ontvanger. Hun ervaringsdeskundigheid en beleving zetten we bijgevolg in voor de verdere uitbouw en organisatie van de zorg. Vanuit die visie kan zorg evolueren van een aanbod naar een vraaggestuurde of zelfs dialooggestuurde zorg. Gebaseerd op en rond de vragen, noden en suggesties van de patiënten. En kan het zorgtraject een samenspel worden tussen patiënten en professionals – zowel in de individuele zorg, de ondersteunende processen, als in de brede ziekenhuisorganisatie. Ik ben ervan overtuigd dat deze manier van werken de patiënt, zorgverlening en het ziekenhuis als organisatie sterker maakt.”

Open en direct communiceren

Een van de manieren om patiëntenparticipatie te realiseren, is door de knowhow van patiëntenverenigingen en zelfhulpgroepen maximaal te benutten. Dat laat toe om in nauwe samenspraak tussen zorgverleners en patiënten betere zorgtrajecten voor de patiënten uit te werken. “Dat vereist natuurlijk wel een patiënt die goed geïnformeerd is over zijn (na)behandeling”, gaat Hans Struyven verder. “Bovendien vraagt het om de creatie van een open disclosure cultuur, om bij een incident open en direct te communiceren met patiënten en hun naasten. Ook is het belangrijk rekening te houden met de mate waarin en de manier waarop patiënten hierin willen participeren. Dit verschilt namelijk van persoon tot persoon. Het is met andere woorden een uitdaging voor professionals om af te stemmen met patiënten en hun naasten over de deelname, inspraak en regie van zorg. Waarbij ze de grootste aandacht moeten hebben voor cultuur, eigenheid en taal.”

Samen vorm geven

Conclusie: patiëntenverenigingen en ziekenhuizen kunnen elkaar echt versterken in hun ambities om betere zorg te realiseren. “Regelmatig interdisciplinair overleg en afstemming tussen professionals en patiënten is hierbij een absolute must”, besluit Hans Struyven. “Uit goede of minder goede ervaringen kunnen we namelijk verbeteracties in de zorg en hele organisatie ontwikkelen én verankeren. Patiëntenparticipatie is met andere woorden een actief gegeven, dat met met de hele ziekenhuis moet worden aangenomen. En waarbij patiënten, hun naasten en externe zorgpartners in de regio moeten worden uitgenodigd, om samen die visie vorm te geven.”