Zo bouw je een smart city op mensenmaat

Wie smart city zegt, denkt onmiddellijk aan hightechapplicaties zoals zelfrijdende wagens, sensoren of slimme camera’s. Steden leggen echter steeds minder de nadruk op technologie en steeds meer op wat die technologie kan betekenen voor hun inwoners.

Het concept smart city verandert. Waar in het verleden de focus vooral lag op het digitaliseren van steden en het introduceren van nieuwe technologieën, komt er nu een grotere nadruk op het menselijke. “Ik word het begrip smart cities ondertussen al lichtjes beu”, lacht Karl-Filip Coenegrachts van SMIT-VUB. “Het werd zowat een containerbegrip. Vandaag zijn er twee bewegingen. Ten eerste is er een technologiepush. Zo gebeuren er veel technologische ontwikkelingen die steden zo snel mogelijk proberen te implementeren. Maar daarnaast is er ook een menselijke component. Die is voor mij belangrijker. We moeten kijken naar welke noden mensen hebben, hoe ze met technologie omgaan en wat de ethische vraagstukken zijn van specifieke technologieën. Hoe zorgen we dat technologie op een goede manier door stedelijke actoren wordt gebruikt?”

Op het niveau van de Europese Unie spreekt men zelfs niet meer over smart cities, het sleutelbegrip is daar nu ‘smart and sustainable communities’. Martine Delannoy, Sustainable Urban Environment Innovator bij imec, is het eens dat er een andere invalshoek moet komen. “Technologie is een driver van verandering”, stelt ze. “Het kan het halen van resultaten versnellen en makkelijker maken. Maar tegelijk moet technologie ondergeschikt zijn aan het oplossen van problemen. Je moet vertrekken van een nood die gevoeld wordt bij de burgers. Daarna onderzoek je hoe je deze kunt oplossen en kijk je welke rol technologie daarin kan spelen. Heel wat steden vertrekken echter van de technologie. Ze denken: ‘Ik heb een app nodig’, en zoeken dan naar een manier om dat goed te praten.”

Barcelona

Toch zijn er heel wat steden die op een intelligente manier met het concept smart city omgaan. “Barcelona ging bijvoorbeeld de activistische toer op”, stelt Coenegrachts. “Zij verkennen zeer goed de ethische kant van smart cities. Ze betrekken ook op vrij grote schaal hun bevolking in dat proces. Ze hebben living labs en organiseren participatie die erg sterk wijkgericht is. Finse steden doen het ook goed, alhoewel met een andere invalshoek. Zij vertrekken vanuit een triple helix: een samenwerking tussen overheid, industrie en de academische wereld. Zo ontwikkelen ze nieuwe innovaties, die ze samen met de bevolking implementeren.”

Ook in Vlaanderen vind je vandaag interessante smart city-experimenten. Waar in het verleden vooral de grotere steden zoals Antwerpen en Gent de leiding namen, beginnen nu ook de kleinere spelers initiatief te nemen. “In Leuven is er een mooie dynamiek”, stelt Delannoy. “De regio’s laten ook steeds meer van zich horen, denk maar aan Limburg. Vlaanderen werkt trouwens samen met de regio’s en de kleinere steden en gemeenten, die lagere budgetten hebben, om slimme technologie te introduceren.”

Om van smart city-programma’s een succes te maken moeten ze steunen op een goede basis. “Alles moet vertrekken van een langetermijnvisie”, stelt Coenegrachts. “Die visie moet gedeeld zijn. Ze mag niet enkel van de overheid komen, ook de industrie, academici en bevolking moeten worden betrokken. Je moet een agenda maken gebaseerd op wat je stad en de inwoners verwachten. Dat kan alles zijn van klimaatadaptatie tot de strijd tegen armoede. Eens die visie er is, kijk je hoe je die kunt realiseren. Pas dan onderzoek je of technologie daarbij kan helpen. Technologie is niet altijd de oplossing.”