Onze wijk: de energiecentrale van de toekomst
De steden en gemeenten van de toekomst zijn zelfbedruipende energiecentra. Ze springen niet alleen zuiniger om met hun energie, maar kunnen die ook zelf lokaal opwekken, opslaan en verdelen. De eerste stappen daarnaartoe zet men vandaag al.
“Waar de opwekking van energie vandaag nog vooral door grote installaties op een centrale locatie gebeurt, zien we stilaan de omslag naar een gedecentraliseerde energieproductie, dicht bij de verbruikers. Denk maar aan de zonnepanelen op onze daken”, vertelt Stijn Verbeke, energiespecialist bij onderzoeksinstituut EnergyVille/VITO. “Zo switchen we ook van fossiele brandstoffen naar hernieuwbare energiebronnen. Noodzakelijk om de klimaatdoelstellingen van 2050 te halen.”
Positive Energy Districts
Ook Europa meent dat de energietoekomst op lokaal vlak ligt. Het wil tegen 2025 honderd ‘Positive Energy Districts’ creëren – wijken die klimaatneutraal en zelfvoorzienend zijn op het vlak van energie. “Naast energiebesparing, focussen we vandaag dus best al zoveel mogelijk op lokale energieproductie en -distributie”, zegt Verbeke. “De technologie om dat te doen, is er al in grote mate. Om de omslag succesvol te maken, is er vooral nood aan toekomstgerichte planning: welke mogelijkheden zijn er lokaal en waarop zetten we in?”
De energie-productie wordt gedecentraliseerd. Denk maar aan de zonnepanelen op onze daken.
Lokale setting
Zo zien we in Antwerpen, met een grote haven vol restwarmte, warmtenetten opduiken, terwijl er in landelijke gebieden men aan de slag gaat met maai-afval dat men via vergisting in energie omzet. “De lokale setting bepaalt dus de toekomstige energieoplossing”, gaat Verbeke verder. “Een lokaal bestuur kan daarop inspelen bij de inplanning van nieuwe wijken: welke gebouwen plaatst men naast elkaar geplaatst, zodat ze optimaal energie kunnen uitwisselen? Het lokaal opwekken van energie kan men ook stimuleren via extra voorwaarden in de openbare aanbesteding.
Samen met de burger
Iets wat onlangs gebeurde in het Duitse Freiburg. Daar recupereert men nu de restwarmte van het rioleringsnetwerk voor een nieuwe energieneutrale wijk.” Ook in België duiken zo’n energie-voorwaarden op, merkt Jan De Pauw, bestuurder van REScoop, de federatie van burgercoöperaties voor hernieuwbare energie: “De lokale besturen willen de overvloed aan hernieuwbare energie op hun grondgebied maar wat graag oogsten. Liefst samen met de burgers, om zo het energieproject lokaal te verankeren. Vanuit REScoop raden we hen aan om daarvoor een wettelijk kader te scheppen.” Dat gebeurde bijvoorbeeld al in Eeklo: de stad stelde in haar aanbesteding voor windmolens de voorwaarde dat het project minstens voor de helft uit burgerparticipatie moest bestaan. Zo won een van hun leden, burgercoöperatie Ecopower, het pleit.
Lokale streek-gebonden energie-initiatieven worden de norm.
Volledig zelfvoorzienend
De windturbines werden gefinancierd door gezinnen en kmo’s, die de stroom tegen kostprijs aankopen. Volgend jaar produceren ze voldoende lokale windstroom voor alle huishoudens in Eeklo. “Intussen nam de stad ook het initiatief voor zonnepanelen op publieke en private daken, en voor een warmtenet met de restwarmte van de afvalverbrandingsoven. Zo kan Eeklo in 2040 volledig zelfvoorzienend zijn op het vlak van energie.”
Energie-initiatieven
Nu er zowel top-down vanuit Europa, als bottom-up vanuit de gemeente stimulansen voor lokale energie-oplossingen zijn, ziet De Pauw het tij snel keren: “Lokale streekgebonden energie-initiatieven worden de norm. Tijd dat ook de Vlaamse regering op die kar springt. Vandaag geven ze voor hernieuwbare energie nog te vaak carte blanche aan grote energiespelers, waardoor de gemeente en haar burgers geen lokale meerwaarde zien in de vele windmolens. Natuurlijk volgt er dan protest.”
Burgerparticipatie
Ook bij EnergyVille geloven ze dat burgerparticipatie belangrijk is in de overgang naar lokale energie-initiatieven. “Al zijn ook de grote investeerders en energiedistributeurs nodig om wijken zelfvoorzienend te maken en reststroom te recupereren”, nuanceert Verbeke. “En de overheid moet met toekomstgerichte regels en taksen op fossiele brandstof de overgang naar groene energie vergemakkelijken en promoten. Zo leggen we allemaal samen de basis voor de lokale energie-centra van de toekomst.”