Hoe burgerbegrotingen participatie verhogen
Voor heel wat burgers betekent democratie om de paar jaar gaan stemmen. Maar wat als het meer dan dat wordt? Zo geven steeds meer lokale besturen via burgerbegrotingen hun inwoners controle over een deel van hun budget. Een veelbelovend concept met een onzekere toekomst.
Burgerbegrotingen kennen alvast een lange geschiedenis. “Geen enkele burgerbegroting is dezelfde”, stelt Lisa van Dijk, die als doctoraatsonderzoeker aan de KU Leuven rond burgerbegrotingen werkt. “Het concept begon in 1989 in Porto Alegre, Brazilië, en sindsdien waaide het over naar de rest van de wereld. In België en Nederland zien we dat burgerbegrotingen de laatste jaren erg populair werden, waarbij de burgerbegroting in Antwerpen een vaak aangehaald voorbeeld is.”
Het district Antwerpen laat burgers toe om maar liefst 10 procent van het budget te besteden. Een project dat al enkele jaren loopt en voor veel lokale besturen in België en Nederland als een voorbeeld dient. “Vaak gaat het over het versterken van de band tussen burger en lokaal bestuur”, stelt van Dijk. “Burgers waarderen het als hun stem weerklinkt. Ook krijgen deelnemende burgers soms meer begrip voor de complexiteit van besluitvorming. Lokale besturen proberen zo meer vertrouwen te kweken. Ook hoopt men dat het de sociale cohesie vergroot, zeker op plekken waar er heel wat diversiteit onder de burgers bestaat. Het zorgt zo voor meer ontmoetingen tussen burgers onderling.”
Je gaat met de hele buurt op zoek naar de uitdagingen die er zijn en welke oplossingen er daarvoor bestaan. Dat proces is bijna even belangrijk als het eindresultaat.
Democratisch proces
In België experimenteren steeds meer lokale besturen met burgerbegrotingen, zo ook de stad Roeselare. Zij deden al een eerste experiment en in de stad loopt er nu een tweede generatie van hun burgerbegroting. “Er is een trend naar overheidsparticipatie”, stelt Thomas Berghman van Stad Roeselare. “De relatie tussen burger en overheid is de laatste decennia erg veranderd. Dertig jaar geleden was de burger een onderdaan. Tien jaar geleden was de burger dan weer een klant van de overheid. En nu evolueert de burger steeds meer naar een partner van de stad.”
In Roeselare werken de burgerbegrotingen op wijkniveau. Een eerste experiment werd zo op gang getrokken in de wijk Groenpark-Meiboom, waar de inwoners 100.000 euro mochten besteden. Nu gebeurt er een tweede begroting in de wijk Krottegem, waar 200.000 euro uitgegeven mag worden. Burgers gaan daarbij in gesprek met elkaar om tot enkele projecten te komen die met dat geld uitgevoerd worden. Tijdens de eerste burgerbegroting werden er zaken gefinancierd zoals een verkeersonderzoek in de wijk, om bijvoorbeeld sluipverkeer tegen te gaan, maar het project ondersteunde evengoed een groenrenovatie.
“Het eindresultaat is natuurlijk belangrijk”, stelt Juline Deseyne, die de tweede burgerbegroting coördineert. “Maar ook het proces geeft erg veel inzichten. Je gaat met de hele buurt op zoek naar de uitdagingen die er zijn en welke oplossingen er daarvoor bestaan. Dat proces is bijna even belangrijk als het eindresultaat.”
Schijnparticipatie
Burgerbegrotingen kennen natuurlijk niet alleen voordelen. Als ze slecht georganiseerd worden, kunnen ze makkelijk het vertrouwen in de overheid en tussen burgers onderling ondermijnen. “Er is het risico van een soort schijnparticipatie”, stelt van Dijk. “Hier geeft het bestuur enkel de illusie dat het naar de burgers luistert, zonder de intentie te hebben om echt suggesties uit te voeren. Dat leidt mogelijk tot meer ontevredenheid dan voordien. Ook is er het risico dat slechts een kleine, specifieke groep burgers daadwerkelijk komt opdagen. Dat brengt de inclusiviteit in gevaar.” Dat proberen ze in Roeselare alvast tegen te gaan. Zo zetten ze een apart traject op om kwetsbare groepen, die vaker niet deelnemen aan dit soort projecten, toch te betrekken.
Voorlopig blijft het afwachten of burgerbegrotingen echt een structureel onderdeel zullen uitmaken van lokale bestuursvorming. “We zien een toename in interesse in het concept”, stelt van Dijk. “Maar het moet nog blijken of het een verankerd onderdeel van besluitvorming wordt. Het is nog niet duidelijk of burgerbegrotingen verschillende legislaturen en coalities zullen overleven.”