Bart Somers: “De troeven van de stad”

De naakte kern van stedelijkheid komt al eeuwen neer op drie begrippen: vrijheid, vooruitgang, ontmoeting. De horige die naar de stad trok werd in de middeleeuwen vrije burger. Het is nog steeds de plek waar men ontsnapt aan sociale controle, waar maatschappelijke conventies losser zijn.

In steden komen ook de nieuwkomers terecht. Buitenstaanders zien vaak alleen de miserie, niet de vele kansen op vooruitgang. De ladders van de sociale mobiliteit vind je vooral binnen stadsmuren. Bovendien kom je in de stad permanent in aanraking met de ander: mensen met andere achtergronden en overtuigingen.

Die ontmoetingen – en botsingen – zorgen voor nieuwe inzichten, debat en synthese. Steden met veel ontmoetingsplaatsen tussen artiesten en ingenieurs, dromers en doeners, ondernemers en uitvinders, hemelbestormers en gevestigde waarden, maken de toekomst. Cities are places where ideas have sex.

De urbane vrijheid, de kritische massa en diversiteit maken van steden plekken voor culturele, politieke en economische vernieuwing. Een moderne stad doet wat steden altijd al gedaan hebben: vooroplopen in het vatten van de tijdsgeest en werken aan oplossingen. We weten dat steden sneller dan elders impact kunnen hebben op de CO2-uitstoot. Als we de 400.000 extra woningen die we in Vlaanderen nodig hebben tegen 2040 in en vlak bij het centrum bouwen, winnen we twee keer: we versterken de stedelijkheid en behouden onze schaarse open ruimte.

Ook samenleven in diversiteit, onze meest gepolitiseerde uitdaging, zal hier worden beslecht. Mensen integreren immers niet in de Wetstraat of in het parlement, maar wel in de wijken van onze steden.

De stad kan het verschil maken, maar dat vraagt inspanningen. Anders ontaarden de troeven in isolement, verloedering en vervreemding. Toen ik burgemeester werd was Mechelen het zieke broertje van de centrumsteden. Door alles veiliger te maken, kon het vertrouwen in het bestuur en de medeburger groeien. Door de openbare ruimte te vernieuwen, ontstond aantrekkingskracht op investeerders, ondernemers en middengroepen. Die openbare ruimte is de Grote Gelijkmaker in de stad. De stad is van iedereen, de ontmoetingsplaats, het salon.

Met het restaureren van het erfgoed, de uitbouw van nieuwe voorzieningen en de ambitie van vooruitgang groeide een herwonnen bereidheid mee te werken aan de stad. Door onvermoeibaar in te zetten op het doorbreken van segregatie, gedeeld burgerschap en gelijke kansen werd de afstand tussen mensen kleiner. Ergeren werd gedogen, gedogen werd aanvaarden. Stap voor stap groeit inclusiviteit met gedeelde identiteit.

Vlaanderen en België moeten onze steden meer slagkracht, ruimte, bevoegdheden en middelen geven. We boren het stedelijk potentieel niet genoeg aan. Betutteling, bureaucratie en centralisme lopen in de weg. In tijden van onzekerheid, snelle verandering en extremisme is er nood aan een herstel van vertrouwen.

Het lokale niveau geniet onvergelijkbaar meer vertrouwen dan de Wetstraat. Zouden we die troef dan niet beter maximaal inzetten?