oceaan
Milieu

Planeet oceaan in plaats van planeet aarde

25.06.2022
door Amaryllis De Bast

De oceaan is onze bron van leven. Hij voorziet ons van voedsel, grondstoffen, regelt ons klimaat, en bezet meer dan 70 procent van onze aardbol. Maar de oceaan is in groot gevaar. “Zonder oceaan is er geen mens, zo simpel is het.”

“Zelfs op 4 kilometer diepte, waar de mens nooit eerder kwam, werd marien afval gevonden”, stelt hoofddocent mariene geologie David Van Rooij (UGent). Hij werkte mee aan een wetenschappelijk project dat tussen 2009 en 2012 alle beelden van duikboottochten in Europa verzamelde. De conclusie is ontnuchterend. “We brachten in kaart waar er marien afval werd gevonden, wat niet eens de microplastics inhoudt. Op bijna elke duiktocht is er afval teruggevonden.” 

Heeft het dan nog zin om actie te ondernemen? Van Rooij antwoordt daarop met volle overtuiging ‘ja’. “Er zijn zaken die we niet meer kunnen redden. Gelukkig zijn er andere dingen waar we wel nog iets aan kunnen veranderen, zoals het stoppen van afvaldumping. Als we nu ophouden met die tonnen afval te dumpen in onze oceaan, is die vorige schildpad nog steeds gestorven door plasticvervuiling, maar redden we wel de volgende.” 

Eigenlijk is er maar één oceaan. Alle onder- en bovenstromingen vloeien over in elkaar, heel de wereld rond. “Je kunt spreken van een butterfly effect, waarbij een kleine verandering binnen de zoveel tijd een gigantische impact zal hebben op de hele oceaan, en dus ook de hele aarde. Daarom is het hoog tijd dat we voorzichtiger zijn”, waarschuwt Van Rooij. We weten nog lang niet alles over onze oceaan, laat staan dat we hem kunnen voorspellen. Nochtans is een onderzoeksmissie naar de oceaan enorm goedkoop, zeker als je het vergelijkt met een missie naar de ruimte. Van één ruimtemissie kun je waarschijnlijk tien jaar onderzoeksmissies naar de oceaan betalen, schat hij. “Het is jammer dat we meer geïnteresseerd zijn in verre planeten, dan in onze eigen achtertuin.”

Zelfs op 4 kilometer diepte, waar de mens nooit eerder kwam, werd marien afval gevonden.

- David Van Rooij, hoofddocent mariene geologie

Volgens hoogleraar mariene biologie Ann Vanreusel (UGent) zijn er twee cruciale gevaren. “De klimaatverandering is de urgentste bedreiging, met toenemende temperaturen en dus ook een stijgend zeeniveau. Ook de uitstoot en bijgevolg de opname van CO2 neemt toe, waardoor oceanen verzuren.” 

Een bijkomend probleem is de gebrekkige of zelfs ontbrekende afvalverwerking in veel landen. Daarvoor bestaat ook niet meteen een duurzame oplossing, waardoor men helaas vaak kiest voor de snelste en gemakkelijkste manier: het illegaal dumpen van afval in de oceaan. Het allergrootste probleem ligt echter bij onszelf als individu. De manier waarop we naar onze oceaan kijken is catastrofaal, betoogt Vanreusel. “We lijken niet te beseffen dat als we een gezonde en plasticvrije oceaan willen, we zelf ons afval moeten opruimen. Ons gedrag wordt gestuurd door het individueel denken. Neem nu een strandvakantie. Mensen willen genieten aan zee, maar laten na afloop wel hun afval achter. Dat is toch absurd?”

Ook hoogleraar ecotoxicologie en toegepaste mariene ecologie Colin Janssen (UGent) benadrukt dat we onze oceaan misbruiken. “Zonder oceaan is er geen mens, zo simpel is het. De mens doet niets anders dan de oceaan, die ons zoveel geeft, te misbruiken door hem uit te putten, er giftige chemicaliën in te lozen en hem letterlijk te verwoesten.” Janssen stelt dat we altijd met onze rug naar de zee toe hebben geleefd. Pas door de klimaatverandering kwam het besef dat we in feite volledig afhankelijk zijn van de oceaan.

Tot nu toe hebben we niet heel erg ons best gedaan om de oceaan te redden, beseft Janssen. “Ons economisch stelsel is gebaseerd op massaal produceren en winst maken, maar onze grondstoffen zijn niet eindeloos. De mens heeft zich steeds boven de natuur geplaatst, maar dat is niet langer een optie. De natuur vecht terug.” Ook dat is geen nieuw fenomeen, benadrukt Janssen, al komt het besef dat het in werkelijkheid al vijf na twaalf is nu pas. “Ruim 30 jaar geleden was de opwarming van de aarde al een hot issue, maar niemand buiten de wetenschapswereld trok zich er iets van aan.” Een reddingsactie op wereldschaal is dan ook meer dan ooit nodig als we onze oceaan willen herstellen.

Vorig artikel
Volgend artikel