De verlichting van morgen is circulair

Verlichting heeft nog heel wat marge om milieuvriendelijker te worden. Niet alleen in het energieverbruik, maar ook in de gebruikte materialen van de armaturen en de recycleerbaarheid en herstelbaarheid daarvan.

Circulair licht

Hoe maak je verlichting circulair? Hoe zorg je ervoor dat de voetafdruk van je verlichtingsproducten zo laag mogelijk is, zonder te besparen op comfort en kwaliteit?

Bij de Belgische verlichtingsproducent ETAP Lighting International wordt er elke dag over die vraag nagedacht, zegt CEO Dominiek Plancke. En er is geen eenduidig antwoord, want het is een kwestie van verschillende factoren. “Als je verlichting circulair wilt maken, moet je in de eerste plaats een product met een lange levensduur maken”, zegt hij. “Natuurlijk gebruiken we ledverlichting, maar de ene led is de andere niet. In de verlichtingswereld spreken we van een behoudfactor, die het lichtbehoud van een lichtbron aangeeft. De gemiddelde waarde bij 50.000 branduren is 70%, wat dus betekent dat je 30% van je licht kwijt bent. Sommige producenten proberen dat op te vangen door de leds op te drijven en er meer energie in te steken om dat verlies te compenseren. Maar dan gaat je stroomrekening natuurlijk pijlsnel omhoog. Een ETAP-armatuur is meestal wat duurder in aankoop, maar heeft een behoudfactor van 97%, wat betekent dat je maar 3% van het licht kwijt bent.”

In het ontwerp

“Zulke zaken duiden aan dat, wat circulaire verlichting betreft, alles al begint in de designfase van een armatuur, zegt Plancke. “Circulariteit zit ingebouwd in je ontwerp. Daar leg je al het fundament voor een maximaal nuttige levensduur van je armatuur. Daarnaast zoeken we steeds naar opportuniteiten om het gebruik van natuurlijke grondstoffen te beperken. Zo zijn we recent voor één reeks overgeschakeld naar het gebruik van 100% gerecycleerd polycarbonaat. Producten kun je ook zo ontwerpen dat ze heel gemakkelijk onderhouden en hersteld kunnen worden.

Wij zijn zelfs begonnen met het verkopen van ‘refurbished’ producten: die herstellen we volledig en kijken we na om dan terug op de markt te brengen, een beetje zoals dat ook met tweedehands iPhones gebeurt. Uit bijvoorbeeld een oude ‘fluobak’ halen we de tl-lamp en de optiek eruit en vervangen we dat door een ledmodule. Op die manier krijgt dat armatuur een tweede leven en moet het niet volledig weggegooid worden. Ik geloof absoluut dat we op die manier een zeer grote impact kunnen maken. Als we de doelstellingen van de Green Deal willen halen, mogen we ons niet enkel focussen op nieuwbouw. Renovatie van wat we hebben is minstens zo belangrijk.”

Circular Lighting as a Service

ETAP kwam recent ook met een nieuw concept op de proppen: ‘Circular Light as a Service’ (C-LaaS). Daarbij wordt het verkopen van armaturen vervangen door een abonnement. Voor een bepaalde vergoeding zorgen zij ervoor dat gebouwen verlicht worden. Ook in deze aanpak heeft circulariteit en het groene denken een prominente plaats, aldus Plancke.
“Wij ontwerpen, financieren, installeren en regelen heel de verlichting en zorgen ook voor het onderhoud. Dat zorgt er al voor dat alle motivatie om een goed product af te leveren bij de fabrikant zit, omdat de armatuur ons eigendom blijft. Wij ‘verhuren’ als het ware.

De circulariteit zit op het eind van het contract, want dan heeft de klant namelijk verschillende opties. Ofwel verlengt die het contract en gaan we gewoon verder, ofwel koopt de klant de installatie, met of zonder onderhoud. Trekt de klant uit het gebouw, kunnen we ofwel alles on site refurbishen of we halen de installatie weg en refurbishen die in de fabriek, voor een nieuwe of bestaande klant. Ten slotte kan de installatie ook gerecycleerd worden. Dat doen we dan volgens de strenge WEEE-normen, voor Waste Electric and Electronic Equipment.”

“C-LaaS is een work in progress”, zegt Plancke. “Nog niet elk van de 6500 referenties in de ETAP-catalogus is er al klaar voor. Maar zo kunnen we de levensduur van onze armaturen enorm opschroeven en voor een tweede en zelfs derde levenscyclus gaan. Dat zijn markten die zelfs nog niet bestaan.”

Steinerschool Brussel

ETAP was betrokken bij de vernieuwing van de verlichting in een Brusselse Steinerschool. De school is volledig gebouwd met materiaal dat gerecycleerd werd uit de afgebroken WTC-torens aan het Noordstation. Zowel de deuren als het sanitair en de verlichting hing ooit in die torens. De school deed dit uit zorg voor het milieu, alleen was de kwaliteit van die oude verlichting niet bepaald om over naar huis te schrijven. De armaturen werden daarop door ETAP ‘gerefurbished’ met de nieuwste materialen en volgens de nieuwste technieken. Het resultaat: een dubbel zo hoge lichtopbrengst aan 67% meer energie-efficiëntie. Meer licht voor minder energie. Bovendien werd zo 61% staal en 80% verf bij de productie bespaard. “Zo’n aanpak is perfect voor renovatieprojecten”, zegt Plancke.

Voor meer info: Schoolvoorbeeld van circulariteit | ETAP Lighting