Een gezonde omgeving is een groene omgeving
Een park om te picknicken, te wandelen en te joggen, dat kan enorm veel deugd doen. Aan groen in de buurt zitten tal van voordelen verbonden. Deze drie experts leggen uit waarom.
Tom Coppens
Stedenbouw en ruimtelijk ordening
Universiteit Antwerpen
Hoe creeër je volgens jou een gezonde omgeving in de stad?
“Ruimtelijke planning en stedenbouw hebben altijd al bijgedragen aan het creëren van een gezonde leefomgeving. Zo moesten in de negentiende eeuw grote stadslanen met veel bomen lucht en licht brengen in de stad, om ziektes zoals cholera tegen te gaan. Vandaag verschuift het perspectief en proberen we de stad zo in te richten dat mensen er gezonder van worden. Mijn collega, professor Maarten Van Acker, noemde dat ‘de stad als vaccin’. Om meer te bewegen richten we steden zo in dat er prioriteit wordt gegeven aan voetgangers en fietsers. Gezond eten wordt dan weer gepromoot door ruimte te geven aan initiatieven voor stadslandbouw, of markten waar betaalbaar en vers voedsel aanwezig is.”
In welke mate is groen in Vlaamse steden toegankelijk en waarom is dit belangrijk?
“Het is al langer bewezen dat de aanwezigheid van groene ruimte enorme voordelen heeft voor de gezondheid en het mentaal welzijn van mensen. Maar groen in de stad heeft ook een positieve impact op het milieu. Zo kan het ons wapenen tegen stijgende temperaturen door klimaatwijzigingen. Groen werkt eigenlijk als een soort airconditioning voor de stad.
Het beschermt ons tegen lange periodes van droogte, doordat regenwater langer wordt vastgehouden. Stadsgroen kan ook zorgen voor een grotere soortenrijkdom van planten en dieren in de stad. Er wordt zelfs onderzocht hoe groen in de stad de lucht van schadelijke fijne stofdeeltjes kan zuiveren.”
Wat zijn de uitdagingen bij het creëren van een gezonde omgeving in de stad?
“Er zijn twee zeer belangrijke uitdagingen. De eerste is draagvlak. Niet alle stadsbewoners zien de voordelen van vergroening in. De ene voert een strijd om bomen in de straat te verwijderen omdat dit vogels aantrekt die auto’s bevuilen. De ander verhardt de voor- en achtertuin of legt kunstgrasmatten. Het is dus een opgave om oplossingen te bedenken die de praktische problemen en bezwaren van deze stadsbewoners kunnen verzoenen met een vergroening van de stad. De tweede uitdaging is financiering. Overheden hebben meestal de middelen niet om bijkomend groen aan te leggen en te onderhouden. Daarom moeten we manieren vinden om ook gezinnen en bedrijven te laten investeren in stadsvergroening.”
Inge Liekens
Milieu-econoom
VITO
Hoe creeër je volgens jou een gezonde omgeving in de stad?
“Natuurgebaseerde oplossingen zijn oplossingen die ondersteund worden door de natuur. Deze hebben als voordeel dat ze meerdere uitdagingen tegelijkertijd aanpakken, ze leveren sociale, milieu- en economische baten. Dit is vooral voor steden en gemeenten relevant, om het hoofd te bieden aan de verschillende uitdagingen. Zij worden geconfronteerd met overbevolking in de stad, een slechte luchtkwaliteit, wateroverlast door klimaatveranderingen… Groen levert direct en indirect een belangrijke bijdrage aan onze fysieke en mentale gezondheid. Daarnaast zorgt het groen voor meer sociale cohesie. Mensen komen meer buiten en zullen gemakkelijker een praatje slaan met elkaar.”
In welke mate is groen in Vlaamse steden toegankelijk en waarom is dit belangrijk?
“Hoewel er een aantal parken aanwezig zijn in onze steden, zijn ze niet altijd mooi verdeeld over de stad. De richtlijn is één hectare publiekelijk groen binnen de 400 meter, maar hier wordt niet overal aan voldaan. Vaak zien we dat sociaal kwetsbare groepen worden weggeduwd naar de minder groene plekken in de stad. Dit terwijl hun gezondheid vaak meer baat heeft bij groenere omgevingen dan de ‘rijkere’ bevolkingsgroepen. Oudere mensen en armere bevolkingsgroepen spenderen veel meer van hun tijd in hun onmiddellijke woonomgeving, ze gaan niet zoveel op uitstap of op vakantie. Ze hebben vaak geen tuin en moeten naar buiten kunnen om te wandelen en te spelen.”
Wat zijn de uitdagingen bij het creëren van een gezonde omgeving in de stad?
“Om problemen binnen steden en gemeenten op te lossen, wordt er nog te vaak alleen maar gekeken naar technologische oplossingen. De uitdaging ligt erin om lokale besturen en projectontwikkelaars natuurgebaseerde oplossingen aan te reiken. Deze brengen meer diverse natuur en natuurlijke elementen en processen in steden en landschappen. Bij het beleid begint dit door te sijpelen. Maar in de praktijk wordt groen nog vaak ingevuld als er een plekje over is in het projectplan. Eigenlijk moet er al tijdens het ontwerpen nagedacht worden over de uitdagingen die de wijk kent en hoe groen hierbij een oplossing kan bieden. Hier moet dus toch nog een mindshift gebeuren.”
Erik Grietens
Expert ruimte
Bond Beter Leefmilieu
Hoe creeër je volgens jou een gezonde omgeving in de stad?
“Door in België overal lintbebouwing en afgelegen woningen toe te laten, zijn we sterk afhankelijk geworden van onze auto om op het werk te geraken of de kinderen naar school te brengen. Luchtverontreiniging door autoverkeer is voor onze gezondheid de meest schadelijke vorm van milieuvervuiling.Te veel fijn stof en stikstof in de lucht zorgt voor vroegtijdige overlijdens, meer hart- en vaatziekten en baby’s met ondergewicht. Door dichter bij elkaar te wonen in de steden en dorpscentra wordt het leven aangenamer. Zo kunnen we veilig en gemakkelijk te voet naar de bakker, met de fiets naar school of met de trein naar het werk. Dat is goed voor ieders gezondheid.”
In welke mate is groen in Vlaamse steden toegankelijk en waarom is dit belangrijk?
“In totaal vinden 3 miljoen Vlamingen geen natuur op wandelafstand van hun woning. Zeker in het dichtbebouwde Vlaanderen vormt natuur een tegengewicht voor de harde, versteende omgeving. Toegankelijk, openbaar groen is namelijk heel belangrijk voor onze mentale gezondheid. Natuur in de buurt zorgt letterlijk voor ademruimte en geeft rust in je hoofd. Iedereen heeft dat wel aangevoeld tijdens de lockdown. Wetenschappers zijn het er ook over eens: meer groen zorgt voor minder stress, is goed voor de bloeddruk en zorgt voor minder depressies. Natuur is een gratis medicijn. Steden en gemeenten moeten daarom ruimte vrijmaken voor natuurgebieden in de buurt.”
Wat zijn de uitdagingen bij het creëren van een gezonde omgeving in de stad?
“Om de natuur te sparen hebben we in Vlaanderen nood aan een betonshift: dit betekent niet meer bouwen in de open ruimte, wel in de steden en dorpen. Een grote uitdaging hierbij is het verdichten van stads- en dorpscentra zonder extra autoverkeer. Meer auto’s zorgen namelijk weer voor luchtvervuiling en gezondheidsproblemen. Dit lossen we op door werk te maken van aangename fiets- en wandelroutes door de stad. Want meer bewegen is goed voor onze gezondheid.”