Je eigen lichaam, het beste medicijn
Het menselijk lichaam is een wonderbaarlijk gegeven, niet in het minst omdat ons lichaam in veel gevallen voor zijn zelfherstel kan instaan. Van het aanmaken van nieuwe cellen, over het helen van gebroken botten tot het hernieuwen van ons bloed.
Cellen
Ons lichaam is opgebouwd uit miljoenen cellen die samen de bouwstenen van ons gestel vormen. Elk leven ontstaat uit een enkele cel die zich blijft opsplitsen tot ze samen een volmaakt mens vormen. Maar daarmee zit hun taak er niet op. Gedurende ons hele leven zorgen ze ervoor dat we zoveel mogelijk in balans blijven. Cellen beschikken namelijk over de mogelijkheid zichzelf te genezen en kunnen nieuwe exemplaren aanmaken om de beschadigde te vervangen. Het lichaam produceert daarom elke seconde 25 miljoen nieuwe cellen. Dagelijks raken in het menselijk lichaam grote aantallen cellen beschadigd, en dan nog kan ons lichaam dat perfect opvangen door ze meteen te vervangen. Maar soms slaat het noodlot toe en krijgen we een ongeval, waarbij extreme hoeveelheden cellen beschadigd raken. Tudor Momoiu kan er van meespreken, op 20 oktober werd hij op weg naar het werk van zijn fiets gereden door een auto. Sindsdien is hij verlamd vanaf de borststreek. Letterlijk en figuurlijk een harde klap.
Revalidatie
Na een ongeval is vaak revalidatie nodig. Daarbij gaat het altijd om een multidisciplinaire aanpak waarbij artsen, kinesitherapeuten, ergotherapeuten, logopedisten, psychologen en sociaal assistenten samenwerken. Kinesitherapeuten gaan tijdens de revalidatie focussen op mobiliserende en/of spierversterkende oefeningen, evenwichtsoefeningen en behandelmethodes die de bloedcirculatie bevorderen. Die ingrepen geven het lichaam extra kracht tijdens het genezingsproces en de cellen meer kans op herstel. “Ik kruip elke dag op een mechanische fiets om toch mijn spieren in bewegen te houden, want anders sterven ze af”, zegt Tudor Momoiu. “Ik werk en rust heel hard. En ik voel dat ik progressie maak en nu al mijn handen weer kan gebruiken. De weg is nog lang, maar niet onmogelijk.”
Een ongeval gaat meestal samen met breuken, open wonden en hersenletsels. Zo hield Tudor aan zijn ongeval een zware hersenschudding over, waar hij van herstelde door het een tijdje wat rustiger aan te doen. Maar het hersentrauma kan natuurlijk ook ernstiger zijn zodat het slachtoffer achterblijft met een blijvend hersenletsel. Volgens Wouter Lambrecht, klinisch neuropsycholoog, verbonden aan NAH-unit PC Caritas en Hersenletselpraktijk, tonen de meeste studies aan dat eens de hersencellen vernietigd of beschadigd zijn, ze voor het grootste deel niet meer herstellen. “Toch is herstel door het maken van nieuwe verbindingen in ons brein gedeeltelijk mogelijk, want sommige hersengebieden kunnen functies compenseren of overnemen van de beschadigde gebieden.” Zo vernuftig kan ons lichaam soms zijn.
Genezingsproces
Open wonden waar bloed aan te pas komt, zijn haast onvermijdelijk bij een ongeval. Op de plaats van de blessure gaan bloedvaten samentrekken om de bloeding te stoppen. Vervolgens gaan de bloedplaatjes een prop vormen op diezelfde plaats. De witte bloedcellen gaan zich op hun beurt ook verzamelen en de dode cellen vernietigen. Op die manier worden dode stoffen verwijderd zodat er plaats gemaakt kan worden voor nieuwe cellen. Dit merkwaardige, automatisch proces stopt wanneer de genezing compleet is.
Dit genezingsproces geldt niet alleen bij wonden. Maar zorgt er ook voor dat beschadigde of dode cellen zoals van de huid, mond, ingewanden of bloed in grote aantallen worden vervangen. Zo zal bij een bloeddonatie het niveau van het plasma na 24 uur alweer op peil zijn. Wie echter rode bloedcellen afstaat, zal wat langer moeten wachten. Want daar worden grotere hoeveelheden van afgenomen en moet je op vier à zes weken rekenen. Ook een gebroken bot herstelt zichzelf, de gips waar het in verpakt wordt, helpt enkel het genezingsproces te versnellen. En wanneer we genoodzaakt zijn om medicatie te nemen, dan doen we dat enkel om onze eigen helingskracht een handje te helpen.
Rust, slaap en voeding
Ondanks dat het lichaam dus zelf instaat voor heel wat zelfherstel, zijn er toch enkele factoren die de recuperatie en genezing bevorderen, zoals rust, slaap, voeding en vochtvoorziening. Professor Jan Bourgois, verbonden aan de Vakgroep Bewegings- en Sportwetenschappen van de UGent, is gespecialiseerd in recuperatie bij sporters, maar ook daar gelden wetmatigheden die voor iedereen opgaan. “We hebben ontdekt dat slaap heel belangrijk is als het over recuperatie gaat. Slaap is belangrijk voor het fysieke, maar ook psychische herstel.” Het is dus niet zonder reden dat blokkende studenten wordt aangeraden voldoende te slapen voor hun examen. Als we slapen, scheiden we ook een groeihormoon af dat essentieel is voor het fysieke herstel. Het hormoon helpt ons in het dagelijks leven om inspanningen en motorische handelingen zo goed mogelijk uit te voeren. Hetzelfde geldt voor voeding, voldoende en gevarieerd eten is essentieel en ook voldoende drinken is onmisbaar voor de hydratatie. Bourgois: “Het voordeel is dat we die dingen makkelijk kunnen opvolgen en ze vaak nog gratis zijn ook.” Er moet echter wel voldoende evenwicht zijn tussen rust en beweging. Het gebrek aan beweging is in onze maatschappij de hoofdreden waarom we een toename zien in chronische ziekten. Dat is volgens Jan Bourgois omdat de mens vanuit evolutionair oogpunt genetisch gezien niet gemaakt is om de hele dag stil te zitten. Op het ogenblik dat je onvoldoende beweging hebt, gaat het lichaam tegensputteren doordat het bepaalde eiwitten niet aanmaakt en net die hebben we nodig om ons lichaam goed te laten functioneren.
In veel gevallen zijn we dus perfect in staat om onszelf te genezen, al is de weg naar genezing soms lang en kan het lichaam ook geen mirakels verrichten. Zoals in het geval van Tudor. In het lichaam zijn constant processen bezig die er alles aan doen om ons gezond te houden. We hebben er ook zelf een rol in te spelen door er zo goed mogelijk zorg voor te dragen.