Waarom preventie van longontsteking door (invasieve) pneumokken veel meer aandacht verdient

Vergeten sluipmoordenaar

De winter komt eraan. Mensen denken daarbij bijna automatisch aan het griepvaccin. Pneumokokkeninfecties zijn daarbij de vaak vergeten sluipmoordenaar: de bolvormige bacteriën die zich meestal in de neus- of keelholte nestelen en via speeksel, mond- of keelslijmvlies worden doorgegeven. Wanneer de bacterie in het oor of de longen doordringt van een risicopatiënt – 65-plusser of min-tweejarige – kan daar een bacteriële ontsteking ontstaan met mogelijk blijvende schade. Eenmaal in de bloedbaan kan het tot bloedvergiftiging leiden, in het zenuwstelsel tot hersenvliesontsteking. Niet iedereen wordt er ziek van, wat niet wegneemt dat je altijd andere mensen kan besmetten.

Onbekend is onbemind

Microbioloog Jan Verhaegen is als emeritus verbonden aan UZ Leuven, waar hij werkzaam was in het laboratorium Klinische Bacteriologie en Mycologie. Hij roept op tot vaccinatie tegen pneumokokken.

“Zeker als je weet dat de ziekte bij 65-plussers een mortaliteit heeft van twaalf procent, wat nog verdubbelt in de leeftijdsgroep van 85-plussers. Ook heel jonge kinderen – lees: onder de leeftijd van twee jaar – vormen een risicogroep, maar deze worden reeds systematisch gevaccineerd. Dat is niet het geval voor ouderen.

“De aandoening kan heel banaal zijn – genre sinusitis – of bij kinderen middenoorontsteking. Vooral bij bejaarden gaat het vaak gepaard met longinfecties, die heel ernstig kunnen zijn. Bij hersenvliesontsteking, wanneer de bacterie in de hersenen terechtkomt en er pneumokokken-meningitis kan ontstaan, bezwijkt zelfs de helft van de patiënten.

Geen terugbetaling

Cijfers waar je stil bij staat. Toch blijft de bacterie in de media en in de huisartsenpraktijk onderbelicht, met alle gevolgen van dien. Want onbekend is onbemind. “Zeker senioren zijn onvoldoende geïnformeerd”, vertelt Jan Verhaegen daarover. “Maar liefst 25 procent van die doelgroep heeft zelfs nog nooit van de ziekte gehoord. En bij de 75 procent senioren die er wél al eens van gehoord heeft, blijkt de vaccinatiegraad minder dan vijftien procent.

“Het probleem is dat voor de oudere doelgroep van het pneumokokkenvaccin nog geen terugbetaling bestaat”, licht Jan Verhaegen toe. “De overheid kan een steentje bijdragen door een deel of het volledige bedrag terug te betalen. Om optimaal beschermd te zijn moet men volgens de Hoge Gezondheidsraad de combinatie krijgen van twee vaccins. Het 13-valent en het 23-valent pneumokokkenvaccin die samen een uitgave betekenen voor de persoon van ongeveer 100 euro.”

België hinkt hier achterop versus de meeste Europese landen: in Nederland is er een programma sinds 2020 en werd een vaccinatiegraad van 80 procent bereikt, in Denemarken werd 67 procent van de 65-plussers het afgelopen jaar gevaccineerd tegen pneumokokken. Ook in het Verenigd Koninkrijk, Duitsland en Frankrijk zijn er overheidsprogramma’s en zeer recent beslisten ook Zweden en Noorwegen om een programma op te starten.

Pneumokokken- samen met het griepvaccin

“Vaccins zijn het meest effectieve middel om tegen infectieziektes te beschermen”, besluit Jan Verhaegen. “Pokken zijn bijvoorbeeld wereldwijd helemaal uitgeroeid door vaccins. Ik vind dat we dit momentum rond vaccineren moeten aangrijpen om de bevolking te informeren dat een vaccinatie tegen pneumokokken echt zinvol is als bescherming tegen de vaak ernstige infecties die ermee gepaard gaan. Wat dat betreft, zie ik een belangrijke rol voor huisartsen weggelegd. Die kunnen patiënten die om hun prik tegen de griep komen, meteen vaccineren tegen pneumokokken. Dat kan perfect op hetzelfde moment.”