Waarom patiënten laten meebeslissen over hun behandeling (nog?) geen evidentie is

De relatie tussen zorgvrager en zorgverlener is de laatste jaren in volle evolutie. Patiëntgerichte zorg, die de zorgvrager actief betrekt en laat meebeslissen over de behandeling, wint aan terrein. Hoewel dit leidt tot een betere zorg, is deze evolutie geen evident proces.  

Vroeger was geneeskunde een vrij paternalistische aangelegenheid: een arts stelde een diagnose en ging over tot de behandeling. De communicatie naar de patiënt bleef hierdoor vrij beperkt. Hoewel deze manier van handelen zeker nog bestaat, is er vandaag een duidelijke tendens voelbaar waarbij de zorgverlener de patiënt steeds meer probeert te betrekken in het verhaal. 

Dit betekent concreet dat beide actoren zo open mogelijk communiceren, naar elkaar luisteren en de patiënt zo beslissingskracht krijgt over zijn of haar behandeling. Bijgevolg zal iemand die op consultatie komt als een geheel worden bekeken, en niet enkel als de drager van medisch euvel. Zowel de mens achter de patiënt als zijn levensomstandigheden worden zo mee in rekening gebracht. 

Cruciaal in dit verhaal is het feit dat deze manier van zorg in de praktijk aantoonbaar betere resultaten oplevert. Zo blijkt dat patiënten die zich gehoord voelen minder geneigd zijn om te gaan medical shoppen, wat betekent dat ze elders op zoek gaan naar een andere medische visie. “Bovendien passen ze ook beter toe wat de therapie hen opdraagt”, verduidelijkt prof. dr. Peter Hellings (KUL), oprichter van Euforea, een Europees platform dat patiënten met luchtwegaandoeningen en allergieën beter wil informeren over hun behandelingen.

Dit is niet de enige reden waarom deze evolutie zich stilaan doorzet. “De beweging kadert in een bredere maatschappelijke tendens waarbij we steeds meer alles in vraag stellen. We ondergaan niet zomaar meer”, vertelt Edgard Eeckman, die een doctoraat schreef over macht en afhankelijkheid in de relatie tussen huisarts en patiënt. Uit zijn bevindingen ontstond vzw Patient Empowerment, die streeft naar meer gelijkwaardigheid in de relatie zorgvrager-zorgverlener. “Zelf spreek ik liefst over doelgerichte zorg. Dat is zorg gericht op wat de patiënt zelf als doel heeft.”

“Eigenlijk is het ronduit absurd dat we vandaag moeten ijveren voor deze vorm van zorgverlening. De zorg kan niet zonder de patiënt, dus dit zou geen strijd mogen zijn”, gaat Eeckman verder. Hellings deelt deze overtuiging: “Iedere behandelmogelijkheid is gekoppeld aan een bepaalde kans op slagen of falen en heeft andere implicaties en risico’s in zich. Iedere behandeling moet dus begrepen worden als een zoektocht naar een behandelplan dat beantwoordt aan de noden en ambities van de patiënt. Dat zou logisch moeten zijn.” 

Hoewel patiëntgerichte zorg dus past in de tijdsgeest en de facto gelijkstaat aan een betere zorg, is dit vandaag zeker nog geen gemeengoed in de zorgverlening. “Om dit te kunnen realiseren is er een grondige gedragsverandering nodig. Dat is complex en gaat traag”, aldus Eeckman. “Dit begint bij het interpersoonlijke contact met een patiënt. Details zijn hier belangrijk, zoals de houding die arts en patiënt tegenover elkaar aannemen bij een eerste gesprek.”

Daarnaast moet ook het hele gezondheidszorgsysteem worden herbekeken. Want: vandaag is kwantiteit hier nog heel duidelijk de driver. Hoe meer patiënten op een korte tijd behandeld kunnen worden, hoe meer inkomsten. “Patient centered care wordt vandaag totaal niet gehonoreerd door ons gezondheidszorgsysteem. Dit vergt extra inspanningen van artsen en moet dus ontstaan vanuit een persoonlijke of idealistische drijfveer”, vult Hellings aan. 

Ondanks deze hinderpalen vindt patiëntgerichte zorg dus stilaan toch steeds meer medestanders. Dat blijkt uit het groeiend aantal praktijkvoorbeelden. “In de oncologie staan we hier bijvoorbeeld al ver in. Bij kankerpatiënten zijn persoonlijke behandelplannen op basis van de voorgeschiedenis en leefomgeving én in samenspraak met de patiënt al duidelijk ingeburgerd”, verduidelijkt Hellings. “Dat toont aan in welke richting de rest van de zorg hopelijk zal evolueren”, besluit Eeckman. 

Meer info over de vzw Patient Empowerment: www.patientempowerment.be