We zijn in België gezegend met performante zorginstellingen die hoge kwaliteit leveren en voor iedereen toegankelijk zijn. Als we dat in de toekomst zo willen houden, en als we die instellingen van voldoende personeel willen blijven voorzien, moeten we wel anders beginnen denken over hoe we deze instellingen financieren. Dat zegt Margot Cloet, gedelegeerd bestuurder van Zorgnet-Icuro.
Zorgnet-Icuro verenigt 800 zorgorganisaties: algemene ziekenhuizen, voorzieningen uit de geestelijke gezondheidszorg en de ouderenzorg. De organisatie denkt na over de toekomst van de zorg, is partner in overleg met vakbonden en overheden, doet aan vorming en geeft oplossingen voor juridisch, economische of fiscale vragen die in de zorg leven.
Het is al enkele jaren de olifant in de kamer: hoe houden we onze zorg betaalbaar?
“Als we doorgaan zoals nu wordt de zorg onbetaalbaar, daar is iedereen het over eens. Wat we zeker moeten vermijden is een geneeskunde op twee sporen, waarbij mensen die het financieel beter hebben zich ook betere zorg kunnen veroorloven. Het solidair systeem moet blijven. We moeten alvast stoppen met blinde besparingen. De aangepaste groeinorm die de overheid heeft vastgelegd -1,5 procent – moet minstens behouden worden of verhoogd. Tegelijkertijd moeten we hervormen en efficiënter werken. Via betere samenwerking bijvoorbeeld, door onder meer het gedeeld digitaal zorgdossier. Door de ziekenhuizen in netwerken op te nemen. Op zich zal dat geen besparing zijn, dus daarom is het ook belangrijk om de regelgeving en financiering aan te passen. Zo wordt samenwerking aangemoedigd en de middelen beter ingezet.” zegt Margot Cloet.
Welke regelgeving, bijvoorbeeld?
“Dat je in een ziekenhuisnetwerk bijvoorbeeld één centrale apotheek op één bepaalde locatie onderbrengt voor alle ziekenhuizen uit dat netwerk. Nu moét elk ziekenhuis zijn eigen apotheek organiseren. De middelen die zo vrijkomen kun je gemakkelijk elders inzetten, zowel in innovatie als in meer handen aan het bed van de patiënt.”
We hopen dat de federale overheid haar politieke verantwoordelijkheid neemt, het is vijf na twaalf
Hoe staan de ziekenhuizen daar zelf tegenover?
“Zij zijn zeker vragende partij, alleen is de overheid hen daar nog onvoldoende in gevolgd, zeker in deze legislatuur. We waren in het begin enthousiast, maar van wat in het regeerakkoord stond, is eigenlijk te weinig gerealiseerd. De ziekenhuizen hebben van onderuit de netwerkvorming in gang gezet, maar we willen daar ook wel de juiste budgettaire zekerheid rond, en de zekerheid dat er geen nieuwe besparingen meer komen. Die besparingen zijn een aantal jaren geleden door de overheid opgelegd onder het mom van de netwerken.” vertelt Margot Cloet.
Minister Vandeurzen is bezig met een Vlaams Zorgstrategisch Plan. Wat verwacht je daarvan?
“Dat plan moet regelen hoe de ziekenhuizen goed kunnen samenwerken in die netwerken en hoe ze de zorgopdrachten onder mekaar kunnen verdelen. Bijvoorbeeld: wie neemt de moeder-kindzorg voor zijn rekening, wie geriatrie, en zo verder. Die oefening kan alleen maar slagen als de wetgeving ook op federaal niveau wordt aangepast en de financiering garandeert. Anders zeg je eigenlijk tegen die ziekenhuizen: vecht het onder mekaar uit. En dan vraag je van sommige ziekenhuizen om hun eigen bestaansrecht te ontkennen. We staan klaar om de netwerken te vormen, maar de overheid moet duidelijk zeggen wat ze wil en zorgen dat die wensen gefinancierd worden. De regels moeten bovendien soepel genoeg zijn om een en ander uit te voeren. Ik snap het: met acht ministers van Volksgezondheid en een federale minister loopt dat overleg soms moeizaam, maar ze zouden toch samen wat meer leiderschap mogen tonen.” legt Margot Cloet uit.
Technologie heeft absoluut een plaats maar altijd in functie van meer tijd voor de patiënt
Vier op tien ziekenhuizen draaien rode cijfers. Hoe komt dat?
“Veel ziekenhuizen zijn geen gezonde bedrijven meer. Dat is voor een groot deel historisch gegroeid door de besparingen en de bijkomende regels. Hervormen en besparen tegelijk is lastig. Een voorbeeld: de GDPR-regels rond privacy. Voor het omgaan met patiëntengegevens is dat zeer belangrijk, maar er is quasi geen budget voorzien om hier binnen de ziekenhuizen extra op in te zetten. Zij moeten dat uit hun reserves halen. Wij hopen dus dat de overheden de nodige maatregelen nemen om de uitdagingen aan te gaan waar we met de gezondheidszorg voor staan, want het is vijf na twaalf.”
Nog een olifant in de kamer: het personeelstekort. Hoe is die er gekomen?
“Er zijn verschillende aspecten. Er is in het algemeen krapte op de arbeidsmarkt en verpleegkundige is dan nog eens knelpuntberoep nummer één bij de VDAB. De uitstroom uit de zorg is sinds vorig jaar ook groter dan de instroom. En ten derde: de opleiding tot bachelor verpleegkunde is met een jaar verlengd, zodat er volgend jaar geen bachelors op ‘de markt’ zullen komen. Tot slot is er ook veel discussie over het feit of de mensen die een HBO5-opleiding tot verpleegkundige volgen zich ook verpleegkundige mogen noemen. De verschillende overheden kijken daar naar elkaar. Er moet duidelijkheid komen, willen we meer jonge mensen stimuleren om te kiezen voor een zorgopleiding.” vertelt Margot Cloet.
Als we doorgaan zoals nu wordt de zorg onbetaalbaar, daar is iedereen het over eens
Wat moet nog gedaan worden? Er is in Vlaanderen één verpleegkundige voor elf patiënten. In onze buurlanden is dat één op acht.
“De campagnes moet zeker blijven, maar ik denk dat er ook maatregelen moeten komen tijdens de loopbaan. Een soort flexibel loopbaanpact, met verschillende voordelen die je gedurende je hele carrière kunt inzetten, pakweg geboorteverlof of flexibel werken. En niet bijvoorbeeld enkel een systeem van veel verlofdagen op het einde van je carrière. De zorg heeft ook vrij vlakke loopbanen, ook daar zou je iets aan kunnen doen. Makkelijker mensen inschakelen uit andere sectoren is nog zoiets. En dan natuurlijk het verloningsstelsel. Verpleegkundigen werken in het weekend en ’s nachts en hebben een grote verantwoordelijkheid. Daar moet een billijk loon tegenover staan.” zegt Margot Cloet.
Kan technologie helpen?
“Zeker, maar altijd in een en-enverhaal. Technologie kan absoluut helpen om de administratie te verlichten, om ondersteunend te werken en om bijvoorbeeld hef- en tilwerk over te nemen. Maar altijd in functie van meer tijd voor de patiënten. Het zal altijd beide zijn. Zonder mensen is er geen zorg. Trouwens, mensen zullen door technologie misschien sneller naar huis kunnen, maar ook daar is er een zorgvraag. En die blijft.”
SMART FACT
Wat was je geworden als je niet in de zorg was terechtgekomen?
“Dan was ik rechten gaan studeren om advocaat te worden. Recht en rechtvaardig behandeld worden, vind ik zeer belangrijk. Ook in de zorg.” legt Margot Cloet uit.
