Gezonde voeding kent veel facetten

Invloed van promoties

In normale omstandigheden, zonder pandemie dus, zijn in de supermarkt of bij de groenteboer wel steeds promoties te vinden, voornamelijk op seizoensgroenten. Dit is dus beter voor je portemonnee maar ook voor het milieu, doordat de groenten lokaal aangekocht zijn en dus geen al te grote afstand moeten afleggen. Om te profiteren van deze korting is een goede planning van belang. Lebacq: “Als je vooraf geen boodschappenlijstje maakt en je niet nadenkt over het weekmenu, kan het gebeuren dat je verse producten moet weggooien. Zo valt het kopen van gezonde voeding weer duurder uit.”

Om rond te komen met een beperkt budget kun je ook kiezen voor diepvriesfruit of groenten in blik. In de supermarkt zijn er heel wat opties die niet onderdoen voor hun verse variant, ondanks het feit dat veel mensen daar nog niet van overtuigd zijn. Toevoegingen, zoals bijvoorbeeld room, zijn natuurlijk geen gezonde optie. Anderzijds kun je gewoon diepvrieserwten als alternatief voor je verse erwten aankopen. De misvatting dat groenten in blik slechter zijn dan verse groenten komt waarschijnlijk doordat producenten zout toevoegen voor een langere houdbaarheid. Door ze even onder de kraan te houden, is het zout zo weer weg.

Voedingsmiddelen bomvol suikers, vetten en koolhydraten, worden eveneens vaak in promotie gezet door de supermarkt. Hierdoor worden consumenten sneller verleid het product te kopen, zegt Lebacq: “Marketing speelt een grote rol tijdens het winkelen. In de samenleving word je vaak geprikkeld om te kiezen voor ongezonde voeding. Dit wordt bijvoorbeeld goedkoop in de markt gezet, maar ook in het straatbeeld zien we veel vaker advertenties voor cola en donuts dan voor havermout en water.”

Maar er zijn meer factoren die de inhoud van onze winkelkar bepalen: “Naast de prijs zijn er nog andere drempels als je gezonder wilt gaan eten. Zo neemt het klaarmaken van een gezonde maaltijd nu éénmaal meer tijd in beslag dan het opwarmen van een diepvriespizza. Op dagen dat het sneller vooruit moet gaan in de keuken, vormt dit een struikelblok. Thuis kun je ook nog sociale druk ervaren van andere gezinsleden. Kinderen beginnen bijvoorbeeld te klagen als een van de ouders een nieuw gerecht klaarmaakt bomvol groenten. De volgende keer dat je een nieuw gerecht probeert zal deze ervaring de keuze om gezond te eten bemoeilijken.”

Gezonde voeding geen prioriteit 

Als we dan kijken naar mensen in een kwetsbare positie, spelen er nog meer factoren mee. Uit een rapport van het Vlaams Instituut Gezond Leven blijkt dat er in de maatschappij sprake is van gezondheidsongelijkheid. Dit gaat zo ver dat Belgen met een lager diploma meer kans hebben om gezondheidsproblemen zoals obesitas te vertonen.

Lebacq verklaart dat deze ongelijkheid komt door de psychologie van schaarste: “Mensen in een maatschappelijk kwetsbare positie worden al op zo veel vlakken in hun leven met problemen geconfronteerd, en deze problemen zorgen ervoor dat zij het klaarmaken van een gezonde maaltijd niet bovenaan hun prioriteitenlijstje staat. Zo weten sommigen bijvoorbeeld niet zeker of ze op het einde van de maand nog wel de huur kunnen betalen.”

Anderen hebben doorgaans niet de middelen om naar de grote supermarkt buiten het dorp te gaan, waardoor zij moeten terugvallen op de duurdere buurtsupermarkten. “Bij gezinnen met jongere kinderen speelt de gezinssituatie ook nog een rol. De ouders hebben bijvoorbeeld geen geld om een cadeau te kopen voor de verjaardag van een klasgenootje, waardoor zij de kinderen niet naar het feestje laten gaan. Zij compenseren dit door bijvoorbeeld een zakje chips te geven in de supermarkt. De ouders kunnen hun kinderen zoiets wel gunnen en halen daar voldoening uit.”

Gebrek aan keuzevrijheid

In België zijn er verder heel wat gezinnen afhankelijk van de voedselbank. Uit cijfers van de Belgische federatie van Voedselbanken blijkt dat bijna 500.000 personen in België voedselhulp nodig hadden in 2019. Omgerekend is dat maar liefst één op de vijf Belgen. Vercruysse vertelt dat de verbetering van de voedselhulp een belangrijk kernconcept is in het hele armoedebestrijdingsplan: “Na een rondvraag bij voedingsdistributiecentra kwam eigenlijk naar voren dat er een tekort was aan verse voeding. Food Act 13 klopt bij lokale bakkers en grootwarenhuizen aan om voedseloverschotten op te halen en dit probleem op te lossen.”

Ondertussen heeft het project verschillende vaste partners gevonden: ‘’We werken met een dertigtal aanbieders, waaronder Colruyt Group, Aldi, Carrefour en METRO, maar ook lokale handelaars werken mee. Ieder jaar herverdelen we ongeveer 380.000 kilo verse voeding. Dit leveren we aan de voedselverdeelpunten en welzijnsorganisaties, maar ook aan jongeren die leven in een precaire thuissituatie.’’

“Natuurlijk zou niemand levenslang afhankelijk moeten zijn van noodhulp. Het is dan ook belangrijk te blijven investeren in armoedebestrijding. Food Act 13 is naast de voedseldistributie ook een activeringsplatform. Er zijn in de organisatie een dertiental leerwerknemers die iedere dag de voedseloverschotten bij de winkels ophalen. We richten ieder jaar ook een aantal kookworkshops in om mensen in armoede te inspireren.”

De gemiddelde Belg kan dus nog wat aanmoediging gebruiken om gezonder te eten. Voor de een is de afstand naar de pizzazaak op een vrije zondag te ver, voor de ander spelen er ook nog financiële moeilijkheden mee. Om gezonde voeding in supermarkten te promoten, adviseert Lebacq een suikertaks. Die is er momenteel al op suikerhoudende dranken, maar of deze regel nuttig is, betwijfelt ze.

“Over een suikertaks bestaan nog heel wat vooroordelen. Zo zou het supermarkten in buurlanden aantrekkelijker maken. Er wordt ook gedacht dat mensen met een lager inkomen sterker getroffen worden door deze taks. Het plaatje is alleen veel genuanceerder. Een taks kan worden ingevoerd op producten in de supermarkt. Maar ook bij de producenten is het mogelijk een taks te hebben op grondstoffen. Hierdoor zullen zij sneller geneigd zijn te zoeken naar gezondere alternatieven. Deze zaken moet je allemaal uittesten en evalueren, voordat je conclusies trekt.”