“Een gevoel van verbondenheid maakt ons mens”
Wie gelukkig is, leeft langer. En wie een goede relatie heeft, is vaak gelukkig. Het verhaal van 1+1=3? Volgens onderzoek zeker en vast want er is bewezen dat sociaal contact niet enkel een gunstig effect heeft op het mentaal welzijn van een individu, maar ook een positieve invloed uitoefent op de levensverwachting van een persoon. Betekenisvolle relaties aangaan is dus létterlijk van levensbelang.
Rika Ponnet
Relatietherapeute
Wat doet eenzaamheid mentaal en fysiek met een persoon?
“Not belonging zegt men in het Engels vaak. Een term die betekent dat je er niet bij hoort. Het kan bij een individu diepe wonden slaan. Die nood aan verbinding en aan connectie uit zich mentaal en fysiek. Mensen voelen onrust, een gevoel zoekende te zijn, maar hebben vaak ook een lage eigenwaarde en kampen met negatieve gevoelens tegenover zichzelf. Dat zorgt er voor dat eenzaamheid vaak een zichzelf versterkend iets is. Men voelt zich alleen, afgewezen, niet waardevol en er wordt negatiever naar anderen en de buitenwereld gekeken. Fysiek gaat het klassiek over huidhonger, maar ook dat gaat verder dan aangeraakt worden. Op beide niveaus gaat het over vooral stressregulatie: ons hele systeem dat erop gericht is om te verbinden met anderen.”
In welke mate heeft sociaal contact een positief effect op elk type persoon?
“Aanhoudende eenzaamheid heeft een heel nefaste invloed op onze gezondheid. Dat werkt ook omgekeerd. Mensen met veel sociale contacten voelen zich gezonder terwijl geïsoleerde mensen minder lang leven en vaker aan allerlei aandoeningen lijden. Het begint vaak al in de kinderperiode. Wie er in zijn kindertijd of jeugd niet bij hoorde, vindt nu ook moeilijker aansluiting op volwassen leeftijd. Eerste relaties, tweede relaties, werkrelaties of vriendschappen, het is allemaal veel minder evident. Eenzaamheid op latere leeftijd, bij ouderen of alleenstaande senioren is eveneens een immens probleem. Ik denk dat het een enorme maatschappelijke uitdaging is om daar een goeie oplossing voor te vinden.”
Wat maakt een relatie betekenisvol?
“We vergeten soms dat elke relatie betekenisvol is, niet enkel liefdesrelaties. Elke relatie is immers een bevestiging van onze waarde als mens. Op hersenniveau dagen relaties ons uit. In interactie gaan doet ons brein opleven. Ontwikkeling en evolutie als mens maak je nooit door op je eentje, altijd vanuit interactie met de andere. We corrigeren en worden gecorrigeerd. Van betekenis kunnen zijn voor anderen, erkenning krijgen, aandacht geven en ontvangen, geeft ons een gevoel van eigenwaarde dat we zo nodig hebben om onszelf te valideren. Een gevoel van verbondenheid maakt ons mens. Het brengt ons tot rust, loodst ons door moeilijke momenten en voelt aan als een veilige haven waar we thuis kunnen komen. Verbinding stelt gerust en haalt onze stress naar beneden.”
Marjoke Van Coillie
Seksuologe
Wat doet eenzaamheid mentaal en fysiek met een persoon?
“Het is belangrijk om een onderscheid te maken tussen alleen zijn en eenzaam zijn. Niet iedereen die alleen is, is eenzaam. Maar eenzaamheid kan een persoon echt ziek maken zowel fysiek als mentaal. Het is vaak een vicieuze cirkel: Met niemand kunnen praten, het huis niet meer uitkomen, geen zelfzorg meer, steeds meer negatieve gedachten krijgen, vaak ongezonder gaan leven, … Eens je in die carrousel zit, is het moeilijk om er snel weer uit te raken. Het fysieke en het mentale hangen zo goed als altijd met elkaar samen. Vandaar dat zowel (huis)artsen als psychologen hier alert moeten voor zijn en dat bij zowel jong als oud.”
In welke mate heeft sociaal contact een positief effect op elk type persoon?
“Niet iedereen heeft evenveel behoefte aan sociaal contact. Je hebt ook introverte mensen die vaak genieten van rust en alleen zijn. Zij geven vaak aan dat sociale contacten hen meer energie vragen dan geven. Ik heb het gevoel dat mensen tegenwoordig vooral de diepgaandere contacten missen. Mensen leven individueler bij ons terwijl zoveel mensen nood hebben aan een goede buur, een vriendin om eens mee te bellen of een zus om eens mee te praten. Omgekeerd zijn er zeker ook mensen die juist genieten van het contact dat meer gericht is op het plezier maken en ontspannen. Dit helpt voor veel mensen om het hoofd eens leeg te maken en het dagdagelijkse te vergeten. Dus de boodschap is duidelijk: Ieder individu is uniek en heeft zijn eigen behoeftes en noden.”
Wat maakt een relatie betekenisvol?
“Ook dit is individuafhankelijk en anders in te vullen per relatie. Als je vraagt aan mensen om te omschrijven wat ze nu precies waarderen of appreciëren aan hun partner, vriendin of zus dan krijg je duizend verschillende antwoorden. Iets wat wel zo goed als altijd terugkomt, is de nood aan vertrouwen en veiligheid. Dan hoor je telkens het antwoord dat hij of zij iemand is waar ik op kan rekenen en mezelf bij kan zijn. Een steun en toeverlaat in moeilijke tijden is altijd een plus.”
Serge Maes
Psycholoog
Wat doet eenzaamheid mentaal en fysiek met een persoon?
“Eenzaamheid kan zoveel zaken teweegbrengen bij verschillende individuen dat het onmogelijk is om dit in zeven regels samen te vatten zonder enige vorm van nuance. Het thema ‘betekenisvolle relaties’ is te complex en gelaagd om te condenseren in een beknopt gesprek. Het is wel duidelijk dat een gevoel van eenzaamheid erg individuafhankelijk is. Niet iedereen ervaart eenzaamheid op dezelfde manier en niet iedereen zal nadelen (of zelfs voordelen) van eenzaamheid op dezelfde manier interpreteren.”
In welke mate heeft sociaal contact een positief effect op elk type persoon?
“Een aanzienlijke hoeveelheid wetenschappelijk onderzoek geeft duidelijk aan dat sociaal contact zowel positieve als negatieve effecten heeft op mensen. Dat kan ik alleen maar beamen op basis van meer dan 20 jaar klinische ervaring. De lockdowns hebben bijvoorbeeld enerzijds een groot aantal mensen geconfronteerd met de impact van sociale isolatie en eenzaamheid, maar hebben anderzijds ook een groot aantal andere mensen geconfronteerd met een extreme toename in stress door ‘ teveel sociaal contact’ met huisgenoten. Voor een aantal mensen was het verplichte thuiswerk een vloek omwille van het wegvallen van de contacten met hun collega’s. Voor andere mensen was het verplichte thuiswerk dan weer net een zegen omwille van het wegvallen van stressvolle contacten met collega’s.”
Wat maakt een relatie betekenisvol?
“Wat een relatie betekenisvol maakt, wordt bepaald door verschillende factoren die zich moeilijk laten veralgemenen. En wat in de eerste plaats een grote rol speelt is de subjectieve beleving van die relatie. Maar tegelijkertijd maakt klinische ervaring duidelijk dat het allesbehalve uitzonderlijk is dat mensen vaak zeer hardnekkig vasthouden aan sociale contacten die een duidelijk negatieve impact hebben op hun welzijn. Daaruit moet besloten worden dat die contacten op een of andere manier toch als zinvol worden ervaren. En dan heb ik het nog niet over onbewuste factoren die minstens een even grote rol spelen. Het is duidelijk dat het thema veel ingewikkelder is dan zich op het eerste gezicht laat vermoeden.”