Dringend gezocht: zorgpersoneel
Personeelstekort is een oud zeer in de zorgsector en de coronapandemie heeft het probleem acuut aan de oppervlakte gebracht. De Vlaamse regering reageert met nieuwe sensibiliseringsacties, maar hoe vangt de zorgsector dit tekort op in de praktijk?
Klaartje Theunis
Directeur Personeel & Organisatie, Zorgnet-Icuro
Hoe geven we patiënten de juiste zorg ondanks het personeelstekort?
“Met Zorgnet-Icuro overkoepelen we drie sectoren: de ziekenhuizen, de geestelijke gezondheidszorg en de woon-zorgcentra uit de social profit. Onze personeelsleden boeten zeker niet in op de kwaliteit, maar downsizen desnoods op kwantiteit, net zoals vroeger al eens gebeurde tijdens de vakantieperiodes. We zetten ook meer in op functiedifferentiatie: patiëntenvervoer of de bedeling van maaltijden hoeft niet per se door het zorgpersoneel uitgevoerd te worden, logistieke medewerkers of vrijwilligers kunnen deze taken zonder probleem overnemen. Bij ouderenzorg springen bijvoorbeeld ergotherapeuten bij voor bepaalde zorgen. Verder moeten we steeds meer beroep doen op interims en projectverpleegkundigen.”
Hoe zorgen we ervoor dat de situatie houdbaar blijft voor het zorgpersoneel?
“We moeten durven kijken naar organisatievormen die al lang meedraaien in het systeem en in vraag durven stellen of ze nog altijd aangepast zijn aan de huidige situatie. We moeten openstaan voor innovatieve arbeidsorganisaties. Hierbij is wel een kanttekening te maken: grotere organisaties hebben meer mankracht en middelen om in te zetten voor het welzijn van het personeel dan standalone-zorgvoorzieningen. Nieuwe trajecten komen immers altijd met een kost en vragen bovendien inspanningen en tijd van het zorgpersoneel. Digitalisering is ook belangrijk, maar change management is niet ideaal wanneer de werkdruk hoog is. Er zit zeker nog marge op vlak van technologie om de situatie te verbeteren.”
Hoe kunnen we de structurele personeelstekorten doen afnemen?
“We zitten met een dubbele vergrijzing. Enerzijds gaat er veel babyboomer-personeel met pensioen, anderzijds neemt de chronische verzorgingsproblematiek van 85-plussers exponentieel toe. Er moet nagedacht worden over de invulling van de zorgberoepen, er is zeker nog ruimte voor functiedifferentiatie. Een vroedvrouw die alleen maar op de kraamafdeling mag werken, kan mits een korte bijkomende vorming ook op andere afdelingen ingezet worden. Daarnaast heeft de markt van de zijinstromers nog veel potentieel. Mensen van buitenlandse origine of vluchtelingen bezitten een diploma van hun land van herkomst dat niet erkend is. Een extra opleiding en een intensieve taalcursus kunnen hier een oplossing bieden.”
Machteld Van Opstal
Directeur Human Resources, OLV Ziekenhuis Aalst-Asse-Ninove
Hoe geven we patiënten de juiste zorg ondanks het personeelstekort?
“Door de pandemie is het personeelsbeleid een complexe puzzel geworden. Omdat de verzorging van coronapatiënten relatief meer medewerkers vereist, hebben we verpleegkundigen van andere afdelingen ingeschakeld op de corona-afdeling via een rotatiesysteem. Om een optimale zorgverlening te blijven aanbieden, zien we ons genoodzaakt om patiënten met verschillende aandoeningen op één afdeling te groeperen. We verwachten ook een breder expertisedomein van verpleegkundigen, waarvoor ze telkens de gepaste opleiding krijgen. Verder schakelen we onze niet-verpleegkundigen, zoals ergotherapeuten, zorgkundigen en apotheekassistenten, in om bepaalde niet-kerntaken over te nemen van onze verpleegkundigen.”
Hoe zorgen we ervoor dat de situatie houdbaar blijft voor het zorgpersoneel?
“Ziekenhuizen vragen een enorme flexibiliteit van het zorgpersoneel: flexibele werkuren, weekplanningen die midden in de week aangepast worden omwille van een corona-opflakkering. Naast de fysieke vermoeidheid is het ook mentaal zwaar om afscheid te nemen van coronapatiënten die het niet haalden, ondanks de allerbeste zorgen. Vandaar is respect voor het werk van de verpleegkundigen vanuit de directie enorm belangrijk: menselijk contact, een bemoedigend woordje of een kleine attentie maken het werk hopelijk wat draaglijker. Vanuit hr bieden we onze medewerkers ook de mogelijkheid voor psychologische ondersteuning aan en bovenal het perspectief van een terugkeer naar een regelmatig werkschema.”
Hoe kunnen we de structurele personeelstekorten doen afnemen?
“Op lange termijn moeten de jobs binnen de zorg aantrekkelijker gemaakt worden. Op middellange termijn moet de druk op de ziekenhuizen naar omlaag. Dit is mogelijk door gebruik te maken van innovatieve technologieën, waardoor ingrepen een kortere hospitalisatie vereisen en de revalidatie van de patiënten via telemonitoring kan gebeuren van thuis uit. OLV heeft hier een voortrekkersrol in. De initiatieven van de overheid om ‘zijinstroom’ naar zorgberoepen te stimuleren zijn ook nuttig én nodig. Op korte termijn moeten de zorgmedewerkers voldoende incentives krijgen, zodat ze tot hun volledige pensioenleeftijd aan de slag kunnen blijven en, als ze dat wensen, ook erna nog flexibel kunnen meehelpen.”
Frederik Hectors
General Manager, Care Talents
Hoe geven we patiënten de juiste zorg ondanks het personeelstekort?
“Het acuut personeelstekort in de zorgsector is algemeen gekend, maar bestond ook al voor de pandemie. De internationale norm om kwalitatieve zorg te kunnen verschaffen is één verpleegkundige voor acht patiënten; in België moet één verpleegkundige bijna tien patiënten verzorgen. Zorginstellingen zien zich genoodzaakt hun zorg te reorganiseren en zetten in op flexibilisering door zo goed mogelijk te reageren op nieuwe ontwikkelingen in het werkveld. Concreet wil dat zeggen dat andere profielen, zoals ergo- en kinesitherapeuten en logistiek personeel, sommige taken kunnen overnemen van verpleegkundigen. Als project staffing-kantoor trachten wij de zorgsector ook van deze profielen te voorzien.”
Hoe zorgen we ervoor dat de situatie houdbaar blijft voor het zorgpersoneel?
“De structurele tekorten worden ook bemoeilijkt door de uitstroom van personeel als gevolg van de hoge werkdruk en vaak ook ontevredenheid. Voor Care Talents is het een missie om onze zorgprofessionals optimaal te verzorgen. Dankzij opleidingen aan onze Care Academy kunnen ze niet alleen hun technische kennis aanscherpen. Maar ook vaardigheden aanleren voor hun mentaal welbevinden, zoals omgaan met stress, mindfulness en burn-outpreventie. Projecten en collega’s worden altijd door verschillende begeleiders opgevolgd. We hebben ook het concept ‘Nurse of the Year’ in het leven geroepen, waarbij elk jaar zorgprofessionals verkozen worden die we extra in de bloemetjes zetten om hen te bedanken.”
Hoe kunnen we de structurele personeelstekorten doen afnemen?
“Care Talents staat volledig achter het idee dat het beroep van zorgprofessional dringend aan een opwaardering toe is. Recent zijn vanuit de overheid verschillende initiatieven genomen, gaande van eenmalige aanmoedigingspremies tot loonsverhogingen voor starters. Daarmee zijn de tekorten niet weggewerkt, maar het zet wel een positieve spiraal in gang. De zorgsector heeft door de pandemie massale mediabelangstelling gekregen. Daardoor zijn de inschrijvingen voor een verpleegkundige opleiding in Vlaanderen gestegen met 7,2 procent in het academiejaar 2020-2021. Meer aandacht voor het beroep leidt tot meer inschrijvingen en afgestudeerde verpleegkundigen en zo op termijn tot meer instroom op de arbeidsmarkt.”