Ademruimte dankzij flexibiliteit en innovatie
De krapte op de arbeidsmarkt zet een rem op onze economie. Het nefaste effect van een tekort aan zorgpersoneel raakt ook de zorgsector. Die schreeuwt om meer handen aan het bed. Zorgen voor een grotere instroom van nieuw zorgpersoneel is slechts een deel van de oplossing.
Tekort verpleegkundigen
Dit is zonder meer de grootste uitdaging waar onze sector ooit voor stond”, kadert Margot Cloet de ernst van het probleem. Als gedelegeerd bestuurder van Zorgnet-Icuro, een Vlaams netwerk van zorgorganisaties, houdt ze als geen ander de vinger aan de pols van de zorg. “Ieder jaar gaan er 2.500 verpleegkundigen met pensioen en per drie vacatures raakt er gemiddeld slechts één ingevuld. Bovendien vraagt de toenemende vergrijzing steeds meer aandacht”, legt ze uit.
De omvang van het probleem vraagt om een bredere aanpak dan alleen maar het vergroten van de instroom van nieuwe verpleegkundigen. Margot Cloet: “Het gaat om een combinatie van maatregelen. Zo moeten we streven naar een betere work-life-balance. Ik denk bijvoorbeeld aan de extra vakantiedagen die je opbouwt naarmate je meer anciënniteit verwerft. In plaats van op het einde van je carrière zo veel verlofdagen te hebben, moet dat meer over de hele loopbaan gespreid zijn, in een flexibel concept.”
Taken delegeren
Een ander heikel punt is de subsidiariteit binnen de zorgsector. Dat betekent dat zorgpersoneel bepaalde taken kunnen delegeren aan andere zorgverleners. “Taken als eten geven of wassen kunnen perfect door andere profielen uitgevoerd worden. Daarom pleitten we onlangs voor een tijdelijke flexibilisering van de personeelsnorm in de ouderenzorg. We willen dat het aandeel van andere beroepsprofielen, zoals paramedici, tijdelijk groter wordt, zodat de woonzorgcentra meer ademruimte krijgen. Voorzieningen die onvoldoende zorgpersoneel vinden moeten daarnaast ook personen met andere kwalificaties kunnen aannemen, bijvoorbeeld een ervaren mantelzorger”, zegt de gedelegeerd bestuurder.
“Als zorgorganisatie moet je een ethische visie ontwikkelen over hoe je de levenskwaliteit van patiënten kunt bevorderen.”
Lon Holtzer, Vlaams Zorgambassadeur
Ook Vlaams Zorgambassadeur Lon Holtzer erkent dat er een probleem is bij de overdracht van zorgkundige taken. “Als een patiënt in de thuiszorg gewassen wordt door een verpleegkundige, zal het RIZIV financieel tussenkomen. Doet een zorgkundige in het kader van de gezinszorg die taken, dan betaal je als cliënt zelf de rekening. Dat is een probleem. In een krappe arbeidsmarkt moet iedereen op de top van zijn kunnen worden ingezet.”
Ruimte voor nieuwe concepten
Op dat vlak ziet de Zorgambassadeur een rol weggelegd voor zorgorganisaties. “Personeel haakt nu eenmaal af als ze voelen dat ze niet voldoende kwaliteit kunnen bieden. Als zorgorganisatie moet je dus een ethische visie ontwikkelen over hoe je de levenskwaliteit van patiënten kunt bevorderen.” Voor Lon Holtzer is leiderschap een belangrijk aspect: “De visie op verpleegkunde mag niet gestoeld zijn op traditie, er moet ook ruimte zijn voor nieuwe concepten. Omgevingen, pathologieën en technologieën… gezondheidszorg is voortdurend in verandering.”
“De visie op verpleegkunde mag niet gestoeld zijn op traditie, er moet ook ruimte zijn voor nieuwe concepten.”
Lon Holtzer, Vlaams Zorgambassadeur
Geen hulpje van de arts
De bachelor-opleiding verpleegkunde telt sinds het academiejaar 2016-2017 vier studiejaren in plaats van drie. Dat wil zeggen dat de studenten niet dit jaar, maar volgend academiejaar afstuderen. Bevorderlijk voor de instroom? “Nee, maar een uitbreiding was nodig omdat je steeds meer te maken hebt met multipathologieën: er zijn steeds meer vormen van ziektebeelden of behandelingen. Als verpleegkundige ben je geen zorgkundige of geen hulpje van de arts. Je moet autonoom medische problemen kunnen onderscheiden en verantwoordelijkheid opnemen”, verduidelijkt Holtzer de noodzaak.
Opleidingen
Onderwijs speelt bovendien een sleutelrol om meer innovatie te implementeren in de zorgsector. “Er is meer kruisbestuiving tussen technologie en gezondheidszorg nodig”, merkt Lon Holtzer op. “Als je meer technologische ondersteuning aan de basiszorg kunt bieden, zal je ook een betere kwaliteit krijgen. Je verhoogt ook de zelfstandigheid van mensen. Momenteel kun je alleen aan de Hogeschool VIVES een opleiding ‘zorgtechnologie’ volgen. Dergelijke kruispuntberoepen zullen alleen maar aan belang winnen in zorgpersoneel. Hopelijk stijgt het aantal studenten in die richting substantieel”, klinkt ze hoopvol.