Klimaat zkt flexibele boer
Door het onmiskenbare verband tussen voedselzekerheid en verandering van het klimaat groeit de nood aan duurzame landbouw steeds meer. De landbouw staat voor de grote uitdaging om zo efficiënt en kwalitatief mogelijk te produceren, maar wat houdt dat in voor de kern van de sector?
Snellere evolutie van klimaatverandering
De impact van de klimaatverandering evolueert sneller dan het tempo van de huidige landbouwaanpassingen. “De landbouw draagt bij tot het klimaat. Om die veranderingen te verminderen, is inzetten op mitigatie noodzakelijk”, klinkt het bij landbouweconoom Jeroen Buysse.
“Toch is het omgekeerd een van de sectoren die het hardst getroffen wordt door veranderingen in het klimaat, waardoor er eerder adaptatie plaatsvindt, met landbouwoverschotten of -tekorten tot gevolg. Denk aan periodes van droogte zoals afgelopen zomers. Je kunt efficiënte productietechnieken hebben, maar die droogte zorgde ervoor dat productiviteit afnam. Voor eenzelfde hoeveelheid gewassen moesten landbouwers meer inspanningen van veldbewerking en bemesting leveren.”
Drie opties om te verduurzamen
Er zijn verschillende opties om voedsel duurzamer te bekomen. Een eerste optie is kiezen voor radicaal innovatievere technieken zoals de productie van microbiële eiwitten, in plaats van traditioneel dierlijke productie om verteerbare eiwitten voor voedsel te maken. Buysse: “Manieren vinden om de productiviteit en efficiëntie te verbeteren zodat er minder inputs nodig zijn, is een tweede optie. In de glastuinbouw doen ze dat met WKK-installaties. Daarbij wordt de restwarmte van elektriciteitsproductie gebruikt om de serres te verwarmen, in plaats van schadelijke fossiele brandstoffen. Inzetten op voederefficiëntie hoort hier ook bij. Een derde optie is emissies van broeikasgassen zoals methaan en lachgas reduceren, door verbeteringen binnen het mestopslagsysteem.”
“Een vermindering van de veestapel is de meest logische oplossing. De klimaatimpact van de dierlijke productie is namelijk het grootst. Dat is in de praktijk echter minder eenvoudig.”Jeroen Buysse, landbouweconoom
Minder vleesconsumptie, meer food waste?
“Een vermindering van de veestapel is eigenlijk de meest logische oplossing”, gaat Buysse verder. “De klimaatimpact van de dierlijke productie is namelijk het grootst. Dat is in de praktijk echter minder eenvoudig. De Belgische consument is vandaag iets bewuster en mindert vleesconsumptie, maar de wereldwijde vraag naar dierlijke eiwitten stijgt. Die bewustwording wijzigt dus niets aan de productiezijde, omdat veestapel voor export naar het buitenland dient. Wat het klimaat vraagt correleert dus niet altijd met wat de economie nodig heeft.”
Dat is wat duurzame landbouw extra complex maakt. Het is sterk verweven met zowel het klimaat als het economisch landschap. Net zoals het klimaat fluctueert de economie voortdurend, en daar heeft de landbouwer geen vat op. Kijk maar naar de aardappelproductie, waar maar liefst 750.000 ton aardappelen food waste dreigden te worden door de coronacrisis.
Red patatjes
“De aardappelen waren allemaal geproduceerd door de landbouwers, maar geraakten plots niet verder verwerkt. Ze bleven achter in frigo’s waar ze vers bewaard werden, omdat alle restaurants dichtgingen en de export verminderde”, vertelt Nathalie Suwier, Country Manager bij Too Good To Go, een app om voedselverspilling tegen te gaan. “De boer had dan wel zijn prijs gekregen voor die aardappelen, verder gebeurde er niets mee. Daarom hebben we SOS Patat opgezet, onder het motto: ‘Red patatjes, eet frietjes!’ De aardappeloverschotten rechtstreeks via de app verkopen, bleek niet haalbaar door de grootschaligheid van het overschot.
Uiteindelijk werkten we met meer dan 30 verschillende partners samen om het probleem in de kijker te zetten, waardoor de aardappeloverschotten toch verwerkt konden worden in diepvriesaardappelproducten. Zo ging een deel van de oogst niet verloren. Met het oog op de steeds veranderlijke economie en eerdere voorbeelden van dit type overschotten, zoals de boterberg uit de jaren 70, hopen we in de toekomst meer initiatieven zoals deze in te zetten, om landbouwoverschotten uit de wereld te helpen.”
De kerntaak van de landbouwer lijkt er de komende periode vooral uit te bestaan zich flexibel op te stellen in een landbouwklimaat onder invloed van klimatologische en economische factoren die buiten eigen controle liggen. Daarbij moet een dialoog ontstaan tussen consument en overheid. Daarnaast moet de landbouwer focussen op verbetering van efficiëntie of een innovatieve productiemanier integreren. Er staat de landbouwers een trial-and-errorproces te wachten, waarvan de uitkomst nog valt af te wachten.