De voordelen van neurodiversiteit op de werkvloer

Dankzij televisieprogramma’s zoals Taboe lijkt neurodiversiteit stilaan ingeburgerd te zijn in de samenleving. Waar vroeger de focus lag op de problemen van mensen met autisme of ADHD, verschuift die nu steeds meer naar hun bijzondere talenten. Toch lopen ze op het werk nog vaak tegen een muur. Hoe kunnen bedrijven dat voorkomen?

Van ADHD over autisme tot hoogbegaafdheid, dyslexie en hoogsensitiviteit. Er is steeds meer positieve aandacht voor neurodiversiteit in de samenleving. Het boek Leven zonder filter van Fleur van Groningen gaat als zoete broodjes over de toonbank en Philippe Geubels lokte met de aflevering van Taboe over mensen met autisme liefst anderhalf miljoen kijkers. Dat is op zich niet vreemd. Naar schatting een op de vijf mensen is neurodivergent, een term die sociologe Judy Singer in 1998 bedacht om de unieke ontwikkeling van de hersenen te erkennen. Een neurodivergent brein verwerkt informatie en prikkels op een andere manier. Dat valt niet van het uiterlijk van de persoon af te lezen, maar heeft wel impact op diens gedrag en denken. 

De voorbije vijfentwintig jaar is het bewustzijn over neurodiversiteit alleen maar gegroeid. Niet alleen worden er steeds meer diagnoses gesteld bij kinderen, maar hun ouders én hun leerkrachten krijgen ook meer tools om ermee om te gaan. Toch loopt het later, op de werkvloer, nog vaak mis. Waar steeds meer scholen hun aanpak proberen aan te passen aan de noden van elke leerling, gebeurt dit in bedrijven nog altijd veel minder. Zij gaan nog te vaak uit van één mal waarin alle medewerkers moeten worden geperst. Vreemd, vindt auteur en ervaringsdeskundige Elise Cordaro. “Als mensen een plant kopen, verzorgen ze die heel goed”, zegt ze. “Ze zetten de plant op een zonnig of schaduwrijk plekje, geven haar veel of weinig water, afhankelijk van wat ze nodig heeft. Maar met mensen wordt dat vaak niet gedaan. Kun je niet tegen prikkels? Pech, je zult toch in het landschapskantoor moeten werken. En het liefst zonder koptelefoon, want dat is asociaal naar je collega’s toe.”

Bordjes

Te oordelen naar hun vacatures zijn bedrijven op zoek naar supermannen en -vrouwen die sociaal, perfectionistisch, flexibel en te allen tijde bereikbaar moeten zijn. Landschapsbureaus, brainstorms, gezamenlijke lunches en afterworkborrels zijn de norm. Leuk, als je hierbij gedijt. Maar niet iedereen voelt zich hier goed bij. Daarom is het belangrijk om je vacature zo inclusief mogelijk te houden. “Mensen met autisme hebben snel last van overprikkeling”, zegt ondernemer en ervaringsdeskundige Magali De Reu. “Ze vinden vergaderingen in grote groepen moeilijk en zijn sneller afgeleid.” Sinds corona is er gelukkig iets meer flexibiliteit. Telewerk wordt meer toegelaten, online vergaderen zit in de lift. Al is dat niet altijd een zegen voor neurodivergente mensen. “Thuiswerk is positief”, zegt De Reu, die binnenkort haar boek Allemaal autcasts publiceert. “Maar het zorgt ook voor veel misverstanden. Mensen met autisme hebben het lastig om gezichtsuitdrukkingen en lichaamstaal te interpreteren. Op een scherm is dat nog moeilijker voor hen.”

Standaardregels voor neurodivergente mensen zijn er niet, daarvoor verschillen ze onderling te hard. Werkgevers vragen dus best zelf aan hun werknemers wat ze nodig hebben. Toch zijn er een aantal tips die voor een brede groep werken. Kleine ingrepen kunnen het teveel aan prikkels wegnemen. Een werkschema met kortere tijdsblokken, minder vergaderingen en een limiet op het aantal personen dat aan de vergadering deelneemt bijvoorbeeld. Het kan ook helpen om tijdens vergaderingen bordjes te voorzien, die neurodivergente werknemers omhoog kunnen houden als het hen te veel wordt.

Het voelt misschien onwennig, maar zulke aanpassingen betekenen een wereld van verschil. Al is er soms een keerzijde: bepaalde privileges kunnen leiden tot jaloezie. “Daarom is het belangrijk dat de werkgever hier zelf achter staat en ook persoonlijk de collega’s inlicht”, zegt De Reu, die specifieke trainingen geeft om het bewustzijn rond neurodiversiteit te vergroten. 

“Ik ben heel blij dat mijn werkgever openstaat voor mijn noden”, zegt Cordaro, die werkt als onlinemarketingspecialist. “Zo mag ik met een koptelefoon werken. Ik zit graag in mijn bubbel. Anders word ik te snel uit mijn concentratie gehaald. Flexdesks zijn niet mijn ding. Ik ben de enige op het werk die nog geen laptop heeft maar een vaste computer. En aan mijn bureau hangt een briefje met de vriendelijke vraag om mijn spullen terug op hun plek te zetten (lacht). Daarnaast vind ik het belangrijk dat vergaderingen op voorhand worden aangekondigd en dat ze op tijd beginnen. Ik ga ook altijd ietsje vroeger naar het vergaderlokaal zodat ik op mijn vaste stoel kan zitten.”

Structuur in de chaos

Als er rekening wordt gehouden met hun specifieke noden komen de bijzondere talenten van neurodivergente mensen al snel bovendrijven. Zo zijn ze vaak heel creatief en leggen ze verbanden die anderen niet zien. “Ik ben detailgericht en kan heel gemakkelijk out of the box denken”, zegt Cordaro. “Hierdoor kom ik op andere ideeën dan mijn collega’s.” Ook in automatiseren is ze goed. “Ik kan goed voorspellen hoe bepaalde processen zullen verlopen, omdat ik weinig vergeet. Ik heb als het ware een database van elke taak die we in het verleden hebben uitgevoerd. Daarvan maak ik dan tabellen in Excel. Ik hou van systemen die het werk stroomlijnen zodat je niet elke keer van nul moet beginnen. Structuur brengen in een chaotische omgeving, daar ben ik volgens mijn vorige manager goed in.”

En hoe je het ook draait of keert, veel van de aanpassingen voor neurodivergente mensen komen ook hun neurotypische collega’s ten goede. “Eigenlijk heeft iedereen in zekere mate nood aan minder prikkels en kabaal”, zegt Cordaro. “Maar de meeste mensen beseffen dat zelf niet. Daarom zijn neurodivergente mensen de kanarie in de koolmijn. Wat goed werkt voor ons, werkt ook voor onze collega’s.”