Geen (duurzame) toekomst zonder kunststoffen
In de publieke opinie slepen kunststoffen niet altijd het schoonste imago met zich mee. Maar het plastic wegwerptasje uit de supermarkt staat niet symbool voor de hele industrie. “Het probleem zit niet in het materiaal zelf, wel in de mentaliteit.”
Duurzamer dan vroeger?
Hoe ging het toen we allemaal nog een plastic zakje meekregen in de supermarkt? We gebruikten het voor het afvalemmertje onder de gootsteen. “Nu kopen we in de winkel een rol nieuwe vuilzakjes. Zijn we op die manier duurzamer bezig?”
Aan het woord is Wim Grymonprez die bij VKC, het competentiecentrum voor de kunststof- en textielverwerkende industrie, bedrijven ondersteunt in hun bijdrage aan een circulaire economie. Het debat rond kunststoffen wordt volgens de manager new business developments vaak te ongenuanceerd gevoerd. “Vroeger werd in het warenhuis alles in papier verpakt. Het eerste patent dat ingediend werd voor een kunststof zakje had als expliciete doelstelling om bomen te sparen. Vandaag is de slinger helemaal omgeslagen.”
Onterechte strijd tegen kunststoffen
De strijd tegen kunststoffen is onterecht, vindt Grymonprez. “Als je ’s ochtends een blaadje papier neemt en een streepje zet voor elk voorwerp uit kunststof dat je tegenkomt, heb je tegen de middag een A4 vol. Kunststof is overal, we kunnen niet meer zonder. Ook niet om de transitie te maken naar een duurzamere toekomst. Je kunt geen groene energie opwekken zonder kunststof. Zonnepanelen en windmolens zijn gemaakt uit kunststof, de behuizing van de batterij in een elektrische wagen is van kunststof. Precies door kunststoffen te gebruiken, sparen we schaarse grondstoffen uit. Waar vroeger de waterleidingen uit koper, ijzer of lood bestonden, zijn dat nu buizen in polyethyleen.”
Van dat soort toepassingen maakt niemand een probleem, stelt Grymonprez vast. Het imagoprobleem zit vooral bij de verpakkingsmaterialen, die een ultrakorte gebruiksduur hebben maar een heel lange afbraaktijd. “Als er plastic zakjes rondwaaien in onze voortuin, maken we ons daar met reden druk om. Alleen is zwerfvuil niet de schuld van het plastic, wel van de gebruiker. Voor mij zit het probleem niet in het materiaal zelf, maar in de mentaliteit van de mensen.”
Ook Kim Ragaert, professor in Circular Plastics aan de universiteit van Maastricht, heeft moeite met de tunnelvisie op vervuilende plastics. “Terwijl de niet-duurzame verdienmodellen achter talloze van onze producten ongemoeid worden gelaten. De Europese Unie heeft plastic rietjes verboden ten gunste van de papieren variant – die overigens niet noodzakelijk duurzamer is. Beter zou men het single-useconcept onder de loep nemen.”
Qua sterkte, afsluitbaarheid en functionaliteit per kilogram gebruikt materiaal zijn kunststoffen fenomenaal.
Functionele eigenschappen
De functionele eigenschappen van kunststoffen zijn in veel toepassingen nauwelijks te overtreffen, weet Ragaert. “Qua sterkte, afsluitbaarheid en functionaliteit per kilogram gebruikt materiaal zijn kunststoffen fenomenaal.” Maar hoe veelzijdig ze ook zijn, er is zeker nog ruimte om te verduurzamen. “Zo kunnen we de plastics die we produceren nog een stuk geschikter maken voor recyclage. Misschien moeten we nadenken over vulsystemen in de winkel, of over de keuze voor één materiaal per type product. Met minder verschillende materialen bereiken we namelijk makkelijker de kritieke massa om recyclage economisch interessant te maken.”
Vanuit CO2-oogpunt is de productie van plastics behoorlijk energie-efficiënt, stelt ze. “Aardolie gebruiken om er plastics mee te vervaardigen is alleszins veel duurzamer dan er je auto mee vol te tanken. Willen we op de lange termijn weg van aardolie, dan zijn er al verschillende biobased oplossingen voorhanden. Al is het ook daar belangrijk om energie-kritisch te blijven.”
Of kunststoffen ook werkelijk de gangmakers kunnen worden van een circulaire economie? “De grootste technologische sprongen qua functionaliteit zijn na veertig jaar wel gemaakt”, meent Ragaert. “Wel denk ik dat er nog muziek zit in een ketensamenwerking. Als kunststofproducenten aan design for recycling doen, vergemakkelijken ze de latere inzameling en recyclage, stijgt de economische waarde van de producten, krijgt de consument meer incentives om goed te sorteren, enzovoort. Daar zie ik wel een interessant domino-effect ontstaan.”