De essentie van preventie
Gevaarlijke stoffen, moeilijke werksituaties: vaak een harde realiteit voor werknemers in de chemiesector. Daarom zetten onze chemische bedrijven extra in op veiligheid en risicopreventie. We laten drie experten aan het woord.
Marcus Bollyn
Preventieadviseur – Manager Dienst VGM bij AGFA
Wat zijn de basisprincipes voor risicopreventie in de chemiesector?
“Risicopreventie is tweeledig: enerzijds is er het veiligheidsbeleid van het bedrijf, anderzijds moet je voldoen aan de wettelijke verplichtingen. Het principe bij uitstek is de techniek van risicobeoordeling die aan de basis ligt van het opstellen van preventiemaatregelen. Een tweede pijler is een gedetailleerde, technische beschrijving van de installaties en processen. Een goed ontwerp en bijhorend onderhoud zijn ook primordiaal. Verder is een permanente opleiding van de juiste medewerkers zeer belangrijk, aangevuld door management- en inspectiesystemen. Ook de overheid neemt haar verantwoordelijkheid op door regelmatige inspecties en de controle op het naleven van de Seveso-richtlijnen.”
Hoe wordt de veiligheid van externe partijen gegarandeerd?
“Juist omdat de veiligheid van de externe partijen even belangrijk is als die van onze eigen medewerkers, hanteren we een strenge procedure bij de selectie van contractoren: ze moeten veiligheid hoog in het vaandel dragen en zich veilig gedragen binnen ons bedrijf. Elk contract met een externe partij bevat een duidelijke, projectmatige beschrijving van de uit te voeren taken en een VGM-plan (veiligheid – gezondheid – milieu). Voor elke contractor stelt men een contactpersoon aan die de opvolging doet. Onveilige situaties of handelingen meldt men; eventuele ongevallen onderzocht. Bij nood aan verzorging kunnen externe medewerkers altijd terecht bij onze bedrijfsgeneesheer of EHBO-post.”
Hoe kunnen nieuwe technologieën de veiligheid op de werkvloer vergroten?
“Technologie wordt in eerste instantie ingezet in het domein van de kwaliteit. Pas in een latere fase zal ze in aanmerking komen voor de veiligheid, omwille van de strenge eisen wat nauwkeurigheid en betrouwbaarheid betreft. Bovendien zijn er voor chemische installaties specifieke, technische vereisten die de nieuwe technologieën nog niet volledig tegemoet kunnen komen. Maar onze technische diensten volgen de ontwikkelingen van Industrie 4.0 zeer nauwkeurig op. Bij Agfa geven vooral de IT-systemen ondersteuning aan de operatoren op de werkvloer om de chemische processen veilig uit te voeren. Zo kan bijvoorbeeld het scannen van grondstoffen productwisselingen voorkomen.”
Dirk Gyzels
Preventieadviseur van het jaar 2019/HSQ & Facility Manager bij Inovyn
Wat zijn de basisprincipes voor risicopreventie in de chemiesector?
“Aan de basis van een solide risicopreventie ligt een goed uitgebouwd veiligheidsbeheersysteem. Zowel voor arbeids- als procesveiligheid, gericht op het voorkomen van alle types incidenten, zoals bijvoorbeeld het vrijkomen van gevaarlijke chemische stoffen of milieu-incidenten. Gedetailleerde info over de gevaren van chemische stoffen, de technologie en de apparatuur is fundamenteel. Er bestaan verschillende technieken voor risicoanalyse in het kader van incidentbeheersing. Echt belangrijk is ‘management of change’, namelijk het beheersen van wijzigingen. Intern kan dit gaan over het aanpassen van installaties, gebouwen, machines, personeelsbezetting, en extern kan een verandering uitgaan van een klant- of leveranciersbehoefte.”
Hoe garandeert men de veiligheid van externe partijen?
“Veiligheid van derden garanderen is een gedeelde verantwoordelijkheid. Een stappenplan met grondige prekwalificatie en selectie is fundamenteel, net als duidelijke wederzijdse informatie, permanente controles tijdens de uitvoering en een doorgedreven evaluatie van de kwaliteits- en veiligheidsprestaties. Opdrachtgevers beschikken over veiligheids- en milieuregels voor derden, die men bij het opstellen van het contract ondubbelzinnig vastlegt. Derden dienen hun eigen werknemers te instrueren over die regels voor de aanvang van de werken. Voor elke opdracht of taak maakt men een risicoanalyse en een werkvergunning op met de verplicht te nemen preventiemaatregelen. Observaties laten toe om het veiligheidsgedrag bij te sturen.”
Hoe kunnen nieuwe technologieën de veiligheid op de werkvloer vergroten?
“Technologie heeft een grote rol gespeeld in de procesautomatisatie. Scanners, camera’s en drones hebben hun diensten al bewezen bij de beveiliging van de site-infrastructuur, het voorkomen van diefstallen, inspecties en beeldvorming in noodsituaties. De nieuwe digitale ontwikkelingen zullen taken van werknemers nog beter ondersteunen of vereenvoudigen: gezichtsherkenning, geolocalisatie, permanente gezondheidsmonitoring en dataverzameling. Virtual reality zal leiden tot een doorbraak in de opleidingen van werknemers. Levensechte situaties kan men nabootsen zodat medewerkers risico’s en gevaren echt beleven. Hierin schiet een traditionele aanpak in een klassikale setting nog tekort.”
Prof. Kristel Bernaerts
Programme Director of the Master of Safety Engineering, Holder of the essenscia Chair Safety Engineering KU Leuven
Wat zijn de basisprincipes voor risicopreventie in de chemiesector?
“We maken een onderscheid tussen procesveiligheid, het veilig besturen van installaties, arbeidsveiligheid en de veilige werkomstandigheden voor de medewerkers. Het veiligheidsbeheer is gebaseerd op de volgende principes: het bepalen van de gevaren, het inschatten van de risico’s en het identificeren van maatregelen die risico’s maximaal reduceren, waarbij ook aandacht gaat naar uitzonderlijke noodsituaties. Opleiding is een onmiskenbaar onderdeel van het risicobeheer. Onze chemiebedrijven zijn gekend voor hun expertise: 50 procent van de lesgevers in de Master of Safety Engineering komt uit de chemische industrie. Met deze leerstoel zet essenscia volop in op veiligheid in de chemiesector.”
Hoe wordt de veiligheid van externe partijen gegarandeerd?
“Elke taak, zowel voor interne als externe medewerkers, ondergaat een risicoanalyse die resulteert in het vastleggen van veiligheidsmaatregelen. Werkvergunningen zorgen ervoor dat instructies correct worden opgevolgd. Het is van groot belang dat instructies en extra randvoorwaarden bij kritieke taken juist gecommuniceerd worden. De toenemende internationalisering van contractoren is hierbij zeker een uitdaging: een juiste communicatie en interpretatie van procedures kan bemoeilijkt worden door de verschillende talen op de werkvloer en kan soms leiden tot onveilige situaties. Vertalingen van de basisprocedures en pictogrammen zijn daarom belangrijke hulpmiddelen.”
Hoe kunnen nieuwe technologieën de veiligheid op de werkvloer vergroten?
“Industrie 4.0 draagt op verschillende vlakken bij tot de veiligheid in chemische bedrijven. De digitalisering vergemakkelijkt bijvoorbeeld de on-site controle van elektronische werkvergunningen en de communicatie rond productie en onderhoud via informatieplatformen. Drones kunnen worden ingezet voor inspectie op lekken en corrosie op moeilijk toegankelijke of gevaarlijke plaatsen. Virtual reality biedt extra mogelijkheden bij trainingen waar ervaring een meerwaarde heeft, zoals valervaring bij een training rond valbeveiliging. Wearables kennen vandaag hun opmars vooral in de privésfeer. Tijdens onze opleiding komt het potentieel van industriële toepassingen van wearables wel aan bod.”