Kunnen onze boeren nog innoveren?
Landbouwbedrijven moeten innoveren en verduurzamen, maar zolang de productiekosten veel hoger liggen dan de vergoedingen die ze krijgen, is dat een moeilijk verhaal. Hoe verschilt de financiële situatie tussen kleine en grote bedrijven?
Dirk Van De Keere
Melkveehouder
Wat zijn uw productiekosten?
“Voor een melkveebedrijf zoals het mijne, met een honderdtal koeien, zijn er variabele kosten en vaste kosten. Tot de variable kosten behoren zaken als energie, dierenartsbezoeken en voederkosten. Die voederkosten wegen het zwaarste door omdat de prijs van grondstoffen als soja sterk gestegen is. De gemiddelde variabele kosten bedroegen in 2020 maar liefst 22,25 euro per 100 liter. Vaste kosten, zoals investeringen en leningen, zijn nog eens goed voor 10 euro per 100 liter melk. De gemiddelde verkoopprijs van 100 liter melk is vandaag 41,50 euro. Die vergoeding is dan ook maar net genoeg om die vaste en variabele kosten te dekken én onszelf een leefloon uit te keren en belastingen en sociale bijdragen te betalen.”
Stelt de prijs van de producten die u verkoopt u in staat om aan verduurzaming of innovatie te doen?
“Ik scoor redelijk hoog op de duurzaamheidsmonitor. Ik produceer groene stroom via zonnepanelen en heb koeborstels geïnstalleerd die het welzijn van ons vee verhogen. De koeien slapen bovendien op watermatrassen, wat hun alledaags comfort nog eens verhoogt. Door een strengere opfok van jongvee zorgen we ervoor dat een vaars haar eerste kalf krijgt vóór ze twee jaar is. Een prijzig en arbeidsintensief proces, maar zo verkleinen we de tijdspanne waarin vaarzen alleen maar nutteloze methaanuitstoot produceren. Zulke duurzaamheidsinitiatieven zijn bij alle landbouwbedrijven in opmars, maar die stijging verloopt traag aangezien er weinig tot geen financiële ruimte voor is.”
Wat zou u willen zien veranderen in de toekomst?
“Duurzaamheidsmaatregelen zouden beter beloond moeten worden. Ik ben allerminst tegen verduurzaming of innovatie, maar het moet allemaal wel haalbaar en betaalbaar blijven. Ik weet dat veel collega’s vandaag erg veel moeite hebben om mee te gaan in dat verhaal, maar ze kunnen het zich simpelweg niet permitteren om buiten de boot te vallen. Van de overheid vragen we inspanningen om zekerheden en mogelijkheden in te bouwen, zodat we ons bedrijf op een duurzame manier kunnen verderzetten. De meeste consumenten kijken in de supermarkt alleen maar naar de goedkoopste prijs. Een stijgende melkprijs zou voor ons heel veel meer mogelijkheden bieden.”
Luc Hollands
Bioboerderij Green Valley
Wat zijn uw productiekosten?
“Tien jaar geleden heb ik grond gekocht, die nog niet is afbetaald. Ook voor de machines heb ik geleend. Daarnaast kosten de veearts, de energiekosten en het krachtvoer een aardige duit. En dan is er nog het loon van de boer. Mijn zoon is ook actief in het bedrijf. We krijgen een eerlijke vergoeding voor onze biomelk: 50 cent per liter. Maar die faire vergoeding is er niet zonder slag of stoot gekomen. Ik ben voorzitter van Biomilk.be, een coöperatie van biologische melkboeren die uitsluitend voor lokale productie werken. Onze prijs wordt niet bepaald door de wereldmarkt, maar door de Belgische markt. In 2018 onderhandelden we een contract met Delhaize, een belangrijke stap voor ons label.”
Stelt de prijs van de producten die u verkoopt u in staat om aan verduurzaming of innovatie te doen?
“Dat lukt, deels dankzij steun van de overheid. We hebben 150 hoogstammen geplant en een kilometer haag. De bomen zorgen ervoor dat er tijdens droge zomers toch gras groei en de koeien een schuilplaats hebben tegen de zon. De haag beschermt tegen uitdrogende wind, maar is ook eetbaar. Onze koeien hadden een tekort aan zink en koper. Dankzij hagen met hazelnoot en vlierbes lossen we dat op. We evolueren meer en meer naar boslandbouw, waarbij we het beheer van bomen combineren met ons melkbedrijf. Voor ons is die overschakeling niet meer dan een logische keuze. We merken nu al goed de gevolgen van de klimaatverandering.”
Wat zou u willen zien veranderen in de toekomst?
“Ik verwacht een betere verdeling van de overheidssteun. De industriële landbouw wordt buitenproportioneel zwaar gesteund. Om de kleine boeren te ondersteunen is politieke moed nodig, maar die ontbreekt. Het gevolg? Biologische producten blijven veel duurder dan de niet-biologische tegenhanger. De consument kiest het goedkopere alternatief in de winkel, maar dat is meteen ook de slechtste keuze voor het milieu. Vroeger was ik ook een reguliere landbouwer. Omdat mijn koeien zoveel melk moesten produceren, werden ze niet ouder dan zes. Nu worden ze makkelijk tien tot twaalf jaar. Op deze manier boeren is veel fijner, maar er moet meer steun komen.”
Koen Bernaerts
Varkenshouder
Wat zijn uw productiekosten?
“Samen met mijn vrouw baat ik sinds 1990 een gesloten varkensbedrijf uit. We zorgen voor zo’n 300 zeugen en 2100 vleesvarkens. Onze productiekosten – uitgezonderd de arbeidskosten – bedragen momenteel zo’n 1,40 euro per kilo levend varken. De voederkosten zijn op dit moment goed voor 70 procent van dat bedrag. De prijs van krachtvoeder is de laatste jaren enorm gestegen en dat voelen wij rechtstreeks in onze portemonnee. Ook mestverwerking, energie en de maandelijkse afbetaling en onderhoud van onze gebouwen nemen een grote hap uit dat budget. En dan is er nog de dierenarts, die om de twee weken drachtcontroles uitvoert bij de zeugen.”
Stelt de prijs van de producten die u verkoopt u in staat om aan verduurzaming of innovatie te doen?
“Per kilo varkensvlees krijgen we 99 cent. Met die lage verkoopprijs hebben we in het verleden ook al gewerkt, maar nooit eerder waren de kosten zo exponentieel hoog. Toch proberen we voortdurend bezig te zijn met verduurzaming. In 2019 bouwden we een ammoniak-emissiearme stal met een chemische luchtwasser om de uitstoot tot een minimum te beperken. We hebben ledlampen en energiezuinige ventilatoren laten installeren. De zeugen krijgen nog maar een aantal keren per dag water. Vroeger konden ze zoveel drinken als ze wilden, maar verspilden ze ook veel drinkwater. We hebben bovendien geïnvesteerd in een mestinjectietechniek waardoor we ook daar de ammoniak-uitstoot verminderen. Investeren in duurzaamheid is een proces dat broodnodig is, maar nooit stopt.”
Wat zou u willen zien veranderen in de toekomst?
“Ik volgde onlangs een webinar met Jill Peeters. Het ging over biologische landbouw, verduurzaming, minder antibioticagebruik en dierenwelzijn. Ze vroeg: wie van jullie is bereid om dubbel zoveel te betalen voor een stuk vlees als de dieren in betere omstandigheden worden gekweekt? Dat is niet de juiste vraagstelling. Dat stuk vlees waar wij 99 cent voor krijgen, wordt in de winkel voor 12 euro verkocht. Als die prijs zou worden opgetrokken naar 14 en die vrijgekomen 2 euro integraal naar de producent gaat, kunnen we daar veel mee doen. Voor de consument is het slechts een geringe prijsstijging, geen verdubbeling. Er zijn twee mogelijkheden: ofwel zakt de kostprijs, ofwel stijgt de verkoopprijs. De huidige situatie is moeilijker houdbaar.”