Interview door Fokus Online

Dirk Inzé: “Ik voorspel een revolutie in de landbouw”

Een wetenschapper die de wereld heeft veranderd. Dat is het verhaal van Dirk Inzé. Mee dankzij zijn onderzoek naar de groei van planten, halen boeren vandaag meer opbrengst uit hun gewassen dan ooit tevoren. Wat mogen we nog meer verwachten van de biotechnologie?

Hij was het kind voor wie de hele straat slakkenhuisjes, zaaddozen en andere schatten uit de natuur verzamelde. Altijd was hij in de weer met zijn microscoop, altijd wilde hij meer weten. “Een wetenschapper in spe”, voorspelde zijn moeder. En wat voor een. Dankzij zijn baanbrekend onderzoek naar de groei van planten is Dirk Inzé, wetenschappelijk directeur van het VIB-UGent Centrum voor Planten Systeembiologie, een naam met wereldfaam geworden. In navolging van zijn leermeesters, de plantenwetenschappers Jeff Schell en Marc Van Montagu, mag hij zich een van de grondleggers van de planten biotechnologie noemen. In oktober ontving hij er de World Agriculture Prize voor.

De jury omschrijft uw onderzoek als ‘extremely important’, voor de wetenschap én de wereld. Leg eens uit.

“Waarom groeien planten met een bepaalde snelheid? Wat bepaalt de grootte van de bladeren? Dat zijn de vragen waar ik bij de UGent en VIB sinds de jaren 80 mee bezig ben. Door die mechanismes te ontrafelen, zijn er nieuwe veredelingstechnieken ontstaan, waardoor de gewasopbrengst wereldwijd is gestegen. Dat is nodig want het aantal monden blijft toenemen. Tot tien miljard in 2050 volgens de laatste ramingen van de VN, wat nog eens een paar miljard meer is dan vandaag.”

“Onder meer dankzij wetenschappelijke bevindingen kunnen boeren hun grond vandaag efficiënter en duurzamer verbouwen. Gewassen dragen meer en grotere zaden en groeien sneller, waardoor de opbrengst tot 15 procent hoger ligt. Het onderzoek is intussen zo ver gevorderd dat het ook steeds beter lukt om zaden tegen bepaalde ziektes te beschermen. Een volgende uitdaging is om ze tegen droogte bestand te maken, want dat is in veel delen van de wereld een toenemend probleem. Kijk alleen al maar naar Spanje, Portugal en Italië.”

Over welke veredelingstechnieken gaat het?

“Veredeling is iets wat sinds mensenheugenis gebeurt. Door kruising brengen landbouwers de eigenschappen van twee planten samen in één plant. Van de nakomelingen selecteren ze vervolgens die planten met de beste eigenschappen, om ze daarna opnieuw met elkaar te kruisen. Zo gaat het verder tot er uiteindelijk een plant is die altijd die beste eigenschappen vertoont. Een nieuw ras is dan geboren. Die klassieke methode werkt. Alleen is ze bijzonder inefficiënt. Het duurt immers jaren voor je resultaat boekt.”

“Dankzij biotechnologie kun je dat proces versnellen. Bij merkergebaseerde veredeling bijvoorbeeld neem je een soort vingerafdruk van het DNA, waardoor je heel precies de juiste nakomelingen kunt selecteren. Wat ook kan, is dat je zelf kenmerken aan je plant gaat toevoegen. Je bouwt dan een of meerdere genen in het erfelijk materiaal in. Dan spreken we over genetische modificatie. Het is een techniek die in de VS breed wordt toegepast – 95 procent van de maïs is er genetisch gemodificeerd – maar in Europa gemeden wordt, uit vrees voor gezondheidsrisico’s.”

Vijf jaar geleden kwam er veel protest op veldproeven met genetisch gewijzigde aardappelen. Wat denkt u daarvan?

“Laten we duidelijk zijn: met die veldproeven hebben wij geen commerciële ambities. Gentechnologie is een hulpmiddel in ons onderzoek. Het helpt ons om sneller te begrijpen welke factoren een rol spelen bij de groei en de ontwikkeling van een plant. In de lente starten we trouwens nieuwe proeven met maïs. Daarvoor hebben we een kruising gemaakt van twee genetisch gemodificeerde maïsplanten, waarbij de ene variant de eigenschap heeft om snel te groeien en de andere om gedurende een lange periode te groeien. Eerdere proeven in de serre wijzen erop dat die zogenaamde ‘megamaïs’ het goed doet bij droogte. Via de veldproeven willen we nagaan of dat ook in natuurlijke omstandigheden het geval is. Uit dat proces willen we nieuwe kennis puren rond veredeling van maïs.”

Hoe ziet u de toekomst van onze landbouw? Welke rol speelt biotechnologie daarin?

“We staan aan de vooravond van een enorme omwenteling. Dankzij precisieveredeling of genome editing, een andere nieuwe techniek uit de biotechnologie, wordt het mogelijk om planten zichzelf te laten beschermen tegen ziekte. Het gevolg is dat er minder of zelfs geen gewasbestrijdingsmiddelen meer nodig zullen zijn en we een duurzamere landbouw krijgen. Bijzonder aan de techniek is dat er geen vreemd DNA in de plant achterblijft. Wat je doet, is een bepaald eiwit naar een bepaalde plaats in het genoom sturen, waarna het DNA van de plant ‘spontaan’ wijzigt. Het gaat in dat geval dus niet echt meer over een GGO (genetisch gemodificeerd organisme, red.).”

We staan aan de vooravond van een enorme omwenteling.

Zijn jullie al met tests bezig?

“Zeker. Er staat bijvoorbeeld een groot project met tarwe in de steigers. We willen samen met de boeren een technologie ontwikkelen om bemesting veel preciezer te laten gebeuren. De bedoeling is dat we de gewassen alleen nog dat geven wat ze echt nodig hebben, waardoor het milieu niet onnodig belast wordt.”

Ook landen als China investeren vandaag sterk in biotechnologie. Zal jullie onderzoekscentrum zijn voortrekkersrol in de toekomst kunnen blijven behouden?

“Dat denk ik wel. Op voorwaarde natuurlijk dat we hard blijven inzetten op rekrutering uit het buitenland. Vandaag werken er in het VIB-UGent Centrum voor Planten Systeembiologie 300 wetenschappers en 120 doctoraatsstudenten uit 36 verschillende landen. Zij brengen de laatste nieuwe ontwikkelingen en technologieën van over de hele wereld bij ons binnen, waardoor we voorsprong kunnen nemen. Bovendien staan we niet alleen wetenschappelijk erg sterk, we denken ook meteen aan de volgende stap, de technologietransfer.”

“Wanneer we ‘iets’ interessants gevonden hebben, schakelen we het VIB-techtransferteam in om het dichter bij de markt te brengen, zodat de biotechnologie zijn weg naar toepassingen vindt. In dat team zitten bijvoorbeeld mensen die verstand hebben van businessplannen schrijven. Die aanpak maakt ons uniek in de wereld. Het verklaart tegelijk waarom er vanuit VIB al twintig spin-offs met succes zijn kunnen groeien en waarom zoveel bedrijven zich rondom ons hebben gevestigd. Ze beschouwen onze aanwezigheid als een voordeel. Hier zitten ze bij de bron van alle kennis.”

16.01.2018
door Fokus Online
Vorig artikel
Volgend artikel