De kaart van de kringlooplandbouw is getrokken, en…
Botst onze voedselproductie op zijn grenzen? De vraag klinkt – aangewakkerd door corona – steeds luider. De oplossing zou wel eens in kringlooplandbouw kunnen schuilen, aldus onze noorderburen. Wat is dat juist en hoever staan we ermee op onze Vlaamse velden?
De manier waarop we vandaag in onze voedselbehoefte voorzien, wringt: de internationale industriële landbouw weegt op ons klimaat en onze waterhuishouding, maar ook op onze economische weerbaarheid en veerkracht bij rampen of crisissen. Het ondermijnt ook de positie van onze landbouwer in de keten.” Laurens De Meyer, landbouwexpert van Bond Beter Leefmilieu, ziet de huidige situatie niet rooskleurig in.
Maar, zo stelt hij gerust, we kunnen er iets aan doen. “De transitie richting kringlooplandbouw – een pad dat onze Nederlandse buren inslaan – kan een antwoord bieden op alle uitdagingen.”
Zwaartepunt op lokaal
Kringlooplandbouw focust op het sluiten van ketens in ons hele voedingssysteem: van akkerbouw en veeteelt, over industrie, tot horeca en retail. De reststromen van de ene keten worden grondstoen voor de andere, en vice versa. “De wereldwijde spreiding van productie en consumptie vormen echter een uitdaging om de kringlopen te sluiten”, merkt De Meyer op. “Bij het sluiten van kringlopen moet het zwaartepunt op het lokale niveau liggen. Ik denk aan een landbouwer die gerst levert aan een bierbrouwer, die op zijn beurt het restproduct, bierdraf, als eiwitrijk veevoeder terugbrengt. En daarna kan de mest van de koe het veld vol gerst weer verrijken.”
Niet alleen in Nederland is er interesse voor circulaire landbouw. Ook in het Vlaamse regeerakkoord trekt men de kaart van kringlooplandbouw. Al blijft het voor De Meyer vooral bij intenties: “Er is geen heldere vertaling naar ons voedingsen landbouwbeleid”, klinkt het. “Het blijft bij losse ideeën, terwijl we voor een diepe systeemverandering moeten gaan. Men kijkt vooral naar de landbouwer zelf om initiatief te nemen, maar die moet dan wel de juiste richtlijnen krijgen. En die mis ik. Ons beleid blijft toch vooral de klemtoon leggen op economische in plaats van ecologische efficiëntie.”
“Men kijkt vooral naar de landbouwer zelf om initiatief te nemen, maar die moet dan wel de juiste richtlijnen krijgen. En die mis ik.”Laurens De Meyer, Bond Beter Leefmilieu
Nood aan een eerlijk landbouwbeleid
Dat de landbouwer een consistent kader mist, ervaren ze ook bij het Algemeen Boerensyndicaat. “Ondanks de op til zijnde Europese Green Deal heeft duurzame landbouw nog geen faire positie in het economisch speelveld”, stelt Mark Wulfrancke. “We hebben nood aan een eerlijk en consequent landbouwbeleid, waarbij iedereen volgens dezelfde regels speelt en waarbij er correcte prijzen betaald worden voor correcte producten. De rest volgt dan vanzelf.”
De vraag rijst of doorgedreven verduurzaming en rendabiliteit wel hand in hand kunnen gaan voor de boer. “Er zijn positieve verhalen genoeg,” aldus Wulfrancke, “maar voor elk succes is er ook een mislukking. Alles staat of valt met de prijs die tegenover het product staat, en de realiteit is dat de huidige marktprijzen nu eenmaal geen ruimte bieden voor verduurzaming.”
Alleen maar kringlooplandbouw?
En dat terwijl de landbouwer – op voorwaarde dat het haalbaar en leefbaar is – wel mee vooruit wil. “De landbouwers maakten al een hele tijd geleden de omslag naar minder druk op het milieu en de omgeving. Dat zie je ook aan de uitstootcijfers vanuit de landbouw”, onderstreept Wulfrancke. “De landbouwsector is trouwens al sterk circulair: dierenvoeding bestaat al voor de helft uit reststromen, waarbij men bijvoorbeeld bierdraf, bietenpulp of restproduct uit de bio-energieof voedingsindustrie gebruikt.”
Maar straks alleen nog maar aan kringlooplandbouw doen, waarbij de cirkel op laag niveau gesloten wordt? Dat zien ze bij het Algemeen Boerensyndicaat dan weer niet gebeuren: “Onze sector exporteert nu eenmaal veel naar de buurlanden en bij uitbreiding binnen Europa. We zullen dus naar die regio moeten kijken om de kringlopen nog meer te sluiten”, meent Wulfrancke. “Tegelijk is er ook een verschil tussen theorie en praktijk: kunstmest volledig bannen is bijvoorbeeld niet altijd en overal mogelijk. Het zal dus een en-en-verhaal worden, met verschillende vormen van innovatieve landbouw. Maar dan wel ondersteund door een even duurzaam prijsbeleid.”