Wie vrouw is, moet pijn lijden 
(en andere fabels)

Een pijnlijke cyclus, opvliegers, overvloedig menstrueren: het hoort erbij en je gaat er niet aan dood, zo minimaliseren vrouwen vaak zelf. Toch groeit nu ook bij onderzoekers en artsen de aandacht voor deze typische ‘vrouwenkwalen’. “Dat zoveel zaken ‘natuurlijk’ zijn, betekent niet dat we er niets aan kunnen of moeten doen.”

Vrouwenziekten

Het thema vrouwenziekten is een medische cursus op zich. Kort gezegd gaat het vooral om aandoeningen die verband houden met de vruchtbaarheid en de vrouwelijke cyclus, resumeert prof. dr. Steven Weyers, gynaecoloog en diensthoofd van de Vrouwenkliniek UZ Gent. Net zoals elders in de geneeskunde gaat binnen dit domein veel aandacht (en geld) naar ziekten die levensbedreigend en relatief veelvoorkomend zijn, zoals baarmoeder- of borstkanker. Minder ernstige aandoeningen komen pas in tweede lijn te staan. 

Minder gekende ziekten

Nochtans zijn minder gekende vrouwenziekten als endometriose, premenstrueel syndroom en PCOS niet zeldzaam. Naar schatting 10 tot 20 procent van alle vrouwen krijgt ermee te maken. “Endometriose is een aandoening waarbij cellen van het baarmoederslijmvlies zich in de buikholte gaan verspreiden”, legt dr. Weyers uit. “Het kan zware pijnklachten veroorzaken, maar ook de vruchtbaarheid beïnvloeden. Over premenstrueel syndroom spreken we als vrouwen in de periode voor de menstruatie allerlei klachten ontwikkelen, uitgelokt door hormoonschommelingen. Typische klachten zijn borstspanning, hoofdpijn of stemmingswisselingen. In extreme gevallen kan het leiden tot depressie of ernstige psychiatrische stoornissen. Het Polycysteus Ovarium Syndroom, of PCOS, hangt dan weer samen met een heel onregelmatige cyclus, wat de kans op een spontane zwangerschap een stuk inperkt.” 

Ook psychisch ingrijpend

De impact van deze vrouwenziekten is niet alleen fysiek, maar vaak ook psychisch ingrijpend. In dit rijtje vind je net zo goed de menopauzale klachten, die een serieuze belemmering kunnen zijn voor het sociale leven, tekent de gynaecoloog aan. “Daar is de laatste jaren toch meer en meer aandacht voor. Maar vaak blijft de neiging om dit soort klachten ietwat te minimaliseren als iets wat bij het vrouw-zijn hoort. Met dat argument worden af en toe ook nog jonge meisjes met heel pijnlijke en zware menstruaties bij de huisarts weggestuurd.” 

Geleidelijk klachten

Bij Femke Jansen (39), voorzitter van patiëntenvereniging voor endometriose EndoHome, begonnen de klachten heel geleidelijk. “Het start met een menstruatie waarvan je denkt: dit is toch wel hevig en pijnlijk. Je pakt een paracetamol en blijft eens een dagje thuis van school. Maar het wordt steeds erger: pijn bij de toiletgang, wanneer je seks hebt met je vriendje, tijdens het sporten… Op mijn 23ste ben ik naar een gynaecoloog gegaan. De ene na de andere pil zorgde niet echt voor verbetering. Als je dan – zeven jaar later – met je partner aan kindjes wilt beginnen, breekt de hel los.”    

Na een jaar zwangerloos pijn verbijten gaat het koppel naar de huisarts, die doorverwijst naar een andere gynaecoloog. Daar valt vrijwel direct de diagnose endometriose. Na twee operaties en een lang herstel, kan Jansen haar leven eindelijk weer oppakken. “Toen pas wist ik: die pijn van vroeger was niet normaal. In die zin zijn vrouwen heel sterk, ze houden zich groot, terwijl ze eigenlijk zouden moeten zeggen: dit is niet oké, ik moet hier medische hulp bij krijgen.”

Doorbreken van taboe

Jansen richtte in België de belangenorganisatie EndoHome op met als doel het taboe te doorbreken. “We richten onder andere lotgenoten- en infoavonden in rond endometriose. Door vrouwen erkenning te geven hopen we de patiëntenzorg een beetje te verbeteren. Mijn eigen situatie is intussen vrij stabiel. Ik neem medicatie, ga jaarlijks op controle en op dit moment heb ik geen pijn meer. Intussen heb ik na enkele ivf-behandelingen drie gezonde dochters op de wereld gezet. Een groot geluk. Toch vraag ik me soms nog af: wat als…” 

Sensibilisatie en awareness

Sensibilisatie en het creëren van awareness bij zowel artsen als patiënten kunnen er heel wat vrouwenziekten voorkomen worden, vindt Weyers. “Dat zoveel zaken ‘natuurlijk’ zijn, betekent niet dat we er niets aan kunnen doen om ze op te lossen of om de levenskwaliteit te verbeteren. Welke klacht ook, de huisarts is het eerste aanspreekpunt. Als er niet meteen een oorzaak wordt gevonden of als de patiënt zich onvoldoende gehoord voelt, dan moet die niet aarzelen om verder te gaan. In België hebben we in het domein van vrouwenziekten genoeg specialisten en centra met een grote expertise.”

De maand maart ‘EndoMarch’ is de wereldwijde campagnemaand rond endometriose.