Meer authentieke representatie, minder uiterlijk vertoon
Volle lichamen. Ze zijn net zo ‘normaal’ als het ‘ideale maatje 36’. Dat is de boodschap die onder meer de body positivity- en body neutrality-beweging wil meegeven. Maar waarom wordt er dan nog steeds zo vaak geopperd dat het van lef getuigt wanneer je als mens of medium dit soort lijven ‘durft’ te tonen? Missen we hier dan niet exact het punt dat men wil maken? Bovendien lijkt de focus van zowel de body positivity- als de body neutrality-beweging nog steeds te liggen op het uiterlijk. En hoe die afwijkt van de opgelegde norm. En daar willen we net vanaf, toch?
Psycholoog Esther Jansen waarschuwt voor het mogelijk averechtse effect van de body positivity-beweging. Ze deed onderzoek naar obesitas bij kinderen aan de Universiteit van Maastricht. Ze werkt nu als psycholoog bij Co-eur van Zorg van de Zaak, waar ze mensen met een eetstoornis behandelt. “Dat het tonen van ‘buitengewone’ lichamen wordt gezien als iets bijzonders, vind ik persoonlijk schadelijk”, zegt ze. Hoe creëren we bewustzijn rond het menselijk lichaam zonder er nadrukkelijk de aandacht op te vestigen?
Hoe diverser, hoe beter
We hebben veel te danken aan de movement die pleit voor de normalisering van alle lichamen. “De beweging heeft meer bewustzijn gecreëerd. Daardoor zien we meer vrouwen met verschillende vormen, culturele achtergronden en leeftijden in de media.” En die diversiteit juicht Jansen toe. “Uit onderzoek blijkt dat positieve invloed ontstaat op de eigen lichaamstevredenheid als men mensen blootstelt aan verschillende soorten lijven.” Het maakt het thema ook makkelijker bespreekbaar. “Het is vaak een opening voor gesprekken aan de keukentafel met mijn eigen tienerdochters.”
Maar die focus op het uiterlijk houdt tegelijkertijd ook een groot gevaar in. “Het feit dat men nog steeds actief over het lichaam en het afwijken van de norm praat, vind ik het meest kwalijk. Zo blijf je de nadruk leggen op het uiterlijk.” In het overgrote deel van de gevallen gaat het bovendien over gewicht, terwijl je lichaam veel meer is dan dat. “Mensen die een beeld posten op sociale media met een boodschap. ‘Kijk mij hier eens dapper zijn met mijn vetrol’ of ‘ik durf in mijn bikini op de foto ondanks mijn gebrekkige lijf’. Dat impliceert dat er iets mis is met dat lichaam. Hoe kun je nu verwachten dat men lichamen normaliseert als je steeds de nadruk blijft leggen op die afwijking?”
Nog te weinig realistisch
Daarnaast merkt de psychologe dat veel mensen met overgewicht zich alsnog niet kunnen identificeren met de getoonde beelden in de media. “Ja, die vrouwen zijn misschien wel ‘vol’. Los daarvan passen ze nog wel in dat onrealistische plaatje van uiterlijke perfectie. Het gaat toch vaak om gestylede en bewerkte foto’s.” Volgens Jansen worden er op sociale media ook af en toe wel realistische beelden getoond. Maar dat is een nog veel te grote minderheid.
Uit onderzoek blijkt dat er een positieve invloed ontstaat op de eigen lichaamstevredenheid als mensen worden blootgesteld aan verschillende soorten lijven.
Maar hoe creëer je bewustzijn en verandering binnen dit thema zonder steeds de nadruk te leggen op het lichaam? “In de media zien we vooral twee uitersten. De fitgirls en de volle vrouwen.” Beiden leggen niet alleen qua beeld, maar ook qua tekst de focus op hun lichaam. “Nogmaals, het is goed dat er lichamen in alle vormen en maten getoond worden. Maar stop met er specifiek de aandacht op te vestigen door erover te schrijven. Laat het er gewoon zijn. Maak content, toon beelden, maar rep er niet over hoe cool je bent omdat je je lichaam ‘durft te tonen’.” Jansen vindt de Australische comédienne, Celeste Barber, een goed voorbeeld voor hoe het wél kan. “Ze maakt grappige filmpjes met haar normale lijf in badpak, maar zegt nooit expliciet iets over haar lichaam.”
Micro-agressie
We kunnen nu de media wel weer de schuld geven van het grote probleem. Het gaat verder dan dat. We zijn allemaal medeverantwoordelijk voor het foute beeld dat er gecreëerd en in stand gehouden wordt. Laten we eens kritisch naar onze eigen denkpatronen kijken. “We leren kinderen dat je niet mag snoepen omdat je daar ‘dikke billen’ van krijgt. Of geven mensen die afgevallen zijn complimenten over ‘hoe goed ze eruitzien’. Dat impliceert weer dat ‘dik’ zijn slecht is, en ‘dun’ goed. Dat terwijl we ondertussen al lang weten dat dik niet per definitie gelijk is aan ongezond, en gewichtsstatus niet zo maakbaar of controleerbaar is als we graag hopen.” We zouden kinderen dus beter waarschuwen voor het feit dat suiker ongezond is en je tanden aantast.
Maar mag je mensen dan nog wel aanspreken over hun gewichtsverlies? “Ja, hoor. Het onderwerp hoeft niet doodgezwegen te worden, dat zou ook raar zijn. Je kunt het gesprek aangaan zonder de focus daarbij op het uiterlijke te leggen. Vraag mensen of het de bedoeling was, hoe ze die kilo’s kwijtraakten en hoe ze zich daar nu bij voelen bijvoorbeeld.” Vanuit gezondheidsperspectief kan het gunstig zijn als mensen met overgewicht afvallen. Maar door personen hierover te complimenteren op schoonheidsniveau kan dat schadelijke beeld dus in stand worden gehouden.
Ongezonde levensstijl stimuleren?
Met de kritiek dat de huidige beweging een ongezonde levensstijl zou promoten, is Jansen het absoluut niet eens. “Niemand wordt dik van het zien van vollere lijven, net zoals ik niet dun word van het zien van slanke mensen. Bovendien gaat gezondheid net zo goed over mentaal welzijn. En ik geloof dat, vanaf het moment dat we de nadruk van het uiterlijke weghalen, de body positivity movement daar enorm aan bij kan dragen.”